Πρόνοια – Υγεία και Παιδεία στη διάθεση του εθελοντισμού. Με άλλα λόγια: Να σε κάψω Γιάννη να σ΄ αλείψω λάδι.

Στα υποκειμενικά κίνητρα της εθελοντικής συμμετοχής συμπεριλαμβάνονται στον ένα ή τον άλλο βαθμό αξίες όπως η ανιδιοτέλεια, η συλλογικότητα, η κοινωνική αλληλεγγύη.

Όμως στα πλαίσια του συστήματός μας η διάθεση για κοινωνική προσφορά μπορεί να χειραγωγηθεί και να μπει στην υπηρεσία στενών συμφερόντων. Και έτσι εμφανίζεται μια αντίφαση του ίδιου του συστήματος, που από τη μια καλλιεργεί τον ατομικισμό και από την άλλη καλεί σε κοινωνική προσφορά μέσω του «εθελοντισμού» για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του.

Η κυβέρνηση στις σημερινές συνθήκες, εντάσσει τον εθελοντισμό στην πολιτική των αναδιαρθρώσεων που ασκεί με σκοπό το κέρδος. Γενικότερα επιδιώκει να του δώσει χαρακτηριστικά μιας μορφής πολιτικής και κοινωνικής συμμετοχής, χτυπώντας με όλους τους τρόπους τις κλασικές μορφές λαϊκής οργάνωσης και συμμετοχής. Με ανάλογο τρόπο χρησιμοποιεί και τις τοπικές αρχές.

Ο εθελοντισμός ως κίνημα με λαϊκές μορφές οργάνωσης, με αρχές και με ιδέες αναπτύχθηκε εδώ και πολλές δεκαετίες σε διάφορες χώρες. Είναι μια δοκιμασμένη στην πράξη μορφή συλλογικής δράσης, αλληλεγγύης και ανθρωπιάς. Στην ιδέα της εθελοντικής προσφοράς και δράσης, της στράτευσης με υψηλά ιδανικά κάνεις δεν έχει αντίρρηση και τα παραδείγματα είναι πολλά.

Η προσπάθεια αλλοίωσης του νοήματος της εθελοντικής προσφοράς, και η αντικατάσταση με την ουσία και το περιεχόμενο που το σύστημα θέλει να δώσει, δεν είναι καινούργια.

Μέσα από τις διάφορες θεωρίες και ιδεολογήματα, (περί εθελοντισμού, κοινωνία αλληλεγγύης, κοινωνία συνοχής, περί ευθύνης πολιτών), θέλουν πρώτα απ’ όλα να συγκαλύψουν τις δικές τους ευθύνες για τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα και να πάρουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να προλάβουν την όξυνση των αντιθέσεων που θα μεγαλώνουν όσο προχωρά στη ζωή αυτή η πολιτική, μαζί με τη δυσαρέσκεια του κόσμου. Ένα από αυτά τα μέτρα είναι και η προώθηση του εθελοντισμού ως υποκατάστατο της συρρίκνωσης έως κατάργησης της κρατικής πολιτικής κοινωνικών παροχών, ακόμη και αυτών των πενιχρών που υπήρχαν έως τώρα.

ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ KAI ΜΟΡΦΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ»
Ο νόμος 2646/98, διευκολύνει το πέρασμα της πρόνοιας στην ιδιωτική πρωτοβουλία. «Ιδιωτικοί φορείς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα» καλούνται να παίξουν καθοριστικό ρόλο και σε αυτούς τους φορείς περιλαμβάνονται και οι «οργανώσεις εθελοντικού χαρακτήρα» (άρθρο 2, παρ.1).

Δημιουργείται μητρώο των εθελοντικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων (Υπουργική Απόφαση ΦΕΚ 248/28.2.2002).

Οι φορείς δημιουργούν συνεργίες με άλλες εθελοντικές οργανώσεις, ιδρύουν δίκτυα συνεργασίας και συνεργάζονται με δημόσιους οργανισμούς, τους ΟΤΑ, επιχειρήσεις, ή άλλες ΜΚΟ.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ
Όλα αυτά δεν είναι μόνο επιλογές της κυβέρνησης, αλλά και της ΕΕ. Η κοινή θέση του Συμβουλίου της ΕΕ για την «Ευρωπαϊκή εθελοντική υπηρεσία των νέων» [96/0318 (COM)], στη σελ. 4 αναφέρει: «η συμμετοχή των νέων σε δραστηριότητες εθελοντικής υπηρεσίας συνιστά μορφή άτυπης εκπαίδευσης … συντελεί στο μελλοντικό τους προσανατολισμό, στη διεύρυνση των οριζόντων τους, ευνοεί την ανάπτυξη των κοινωνικών τους δεξιοτήτων, της ενεργοποίησης του πολίτη και της ισόρροπης ένταξης στην κοινωνία από οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική άποψη και προάγει τη διαμόρφωση συνείδησης του πραγματικού Ευρωπαίου Πολίτη».

Η ΕΕ μέσα από τα κείμενά της προπαγανδίζει ότι με τα προγράμματα και με άλλα μέτρα που προτείνει για την απασχόληση θα μειωθεί η ανεργία, θα αυξηθεί η απασχόληση και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Όμως όλα τα μέτρα που έχουν παρθεί όχι μόνο δε μείωσαν την ανεργία, αλλά και τη διόγκωσαν, όπως ήταν αναμενόμενο. Γι’ αυτό ρίχνουν τώρα στο «παιχνίδι» το όπλο του «εθελοντισμού».

Οι «εθελοντές», επειδή θα ασκούν δήθεν κοινωνικό έργο θα «αμείβονται» υποτυπωδώς, χωρίς εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα , αλλά θα έχουν ηθικές αμοιβές (επαίνους, βεβαιώσεις παρακολούθησης, ενισχύσεις).

Στο παράρτημα της κοινής θέσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την «εθελοντική υπηρεσία νέων», αναφέρεται: «…ο νεαρός εθελοντής, η εθελόντρια συμμετέχει … σε μη κερδοσκοπική και μη αμειβόμενη δραστηριότητα, του συλλογικού ενδιαφέροντος, για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Εξασφαλίζεται η παροχή στέγης, τροφής και ασφαλιστική κάλυψη ασθενείας. Ο νεαρός εθελοντής ή εθελόντρια λαμβάνει αποζημίωση/ένα ποσό για μικροέξοδα».

«Θα είναι δυνατό να χορηγούνται ενισχύσεις σε πρωτοβουλίες των νέων μετά τη λήξη της Ευρωπαϊκής εθελοντικής τους υπηρεσίας για να τους βοηθήσουν να ξεκινήσουν και να προωθήσουν δραστηριότητες κοινωνικού, πολιτιστικού, κοινωνικοπολιτιστικού και οικονομικού χαρακτήρα και ή να συμμετάσχουν σε συμπληρωματικές μορφωτικές δραστηριότητες».

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η πολιτική κυβέρνησης και ΕΕ, ντυμένη με το μανδύα του «εθελοντισμού» έχει πολλαπλά αποτελέσματα και πολλούς αποδέκτες.

Πρώτα απ’ όλα αφαιρεί από το κράτος την υποχρέωση να παρέχει κοινωνικές υπηρεσίες, μειώνοντας τις κρατικές δαπάνες. Υποβαθμίζεται η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στα πλαίσια της ελεημοσύνης, μόνο για τους εξαθλιωμένους. Εξασφαλίζεται απλήρωτη εργασία, δωρεάν εργατικά χέρια για άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Δηλαδή ο εθελοντισμός χρησιμοποιείται σαν όχημα για το χτύπημα των εργασιακών σχέσεων, των ασφαλιστικών δικαιωμάτων, τη συγκάλυψη της ανεργίας, την αποσύνδεση των πτυχίων από το επάγγελμα, την κάλυψη κενών θέσεων εργασίας κλπ

Καλύπτει τελικά ανάγκες ο εθελοντισμός;
Κάποιες ανάγκες μπορεί να καλύπτονται, ο εθελοντισμός όμως, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες που υπάρχουν στον κοινωνικό τομέα.

Επίσης σε πολλές περιπτώσεις, όπως δείχνει η εμπειρία, παρέχει αμφισβητούμενης ποιότητας υπηρεσίες. Χρειάζεται να σημειώσουμε ότι μέσα στους μηχανισμούς προώθησης των προγραμμάτων του εθελοντισμού, εμπλέκονται και διάφοροι με στόχο τον πλουτισμό, τη ρουσφετολογική πελατεία και τη δημιουργία κοινωνικού προφίλ.

Βεβαίως, μέσα στους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στα διάφορα προγράμματα, υπάρχουν πολλοί, ιδιαίτερα νέοι άνθρωποι, που με ανιδιοτέλεια και με ευθύνη προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες σε ευαίσθητους τομείς. Το ζήτημα είναι να τους βοηθήσουμε να κατανοήσουν ότι αν ήταν άλλη η ασκούμενη πολιτική, δε θα υπήρχαν αυτά τα μεγάλα προβλήματα που με την ανιδιοτελή τους δράση προσπαθούν να αμβλύνουν και οι ίδιοι θα δούλευαν ως εργαζόμενοι και όχι με μαύρη εργασία. Άρα το πρόβλημα είναι η συγκεκριμένη πολιτική και όχι ο εθελοντισμός.

Ο εθελοντισμός, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να καλύψει ή να υποκαταστήσει, έστω και επιμέρους, την απαιτούμενη κρατική μέριμνα, ακόμη κι αυτός ο «επαγγελματικός εθελοντισμός», που προωθείται σήμερα.

Γιατί, για παράδειγμα, δεν αρκεί να βοηθάς στη μελέτη μαθητές για να ανταποκρίνονται όπως-όπως στις υποχρεώσεις του Σχολείου. Αλλά δικαιούνται όλοι οι μαθητές και φοιτητές να έχουν τα κατάλληλα μέσα (σχολεία, εκπαιδευτικούς, ειδικά γυμνάσια-λύκεια, βιβλία, κλπ.) για τις σπουδές τους.

Γιατί να δεχόμαστε να είναι κάποιος άνεργος, να υπάρχουν τόσες ελλείψεις σε προσωπικό στον κοινωνικό τομέα, να μη γίνονται προσλήψεις και να στέλνεται ο άνεργος ως εθελοντής χωρίς εργασιακά δικαιώματα, όμηρος στα χέρια κυβέρνησης και επιτήδειων για να τον εκμεταλλεύονται πολλαπλά.

Αυτός ο «εθελοντισμός» με τους κρατικοδίαιτους εθελοντές θα είναι ο πολιορκητικός κριός για την παραπέρα αφαίρεση κατακτήσεων και δικαιωμάτων των εργαζομένων , δηλαδή για την παραπέρα ένταση της εκμετάλλευσης και ταυτόχρονα για αύξηση των κερδών των λίγων που έχουν αναπτύξει τη δράση τους στις κοινωνικές λειτουργίες του κράτους (υγεία, παιδεία, πρόνοια κλπ).

Κάλπικος εθελοντισμός
Λένε «ο εθελοντισμός είναι απαραίτητος τώρα, περισσότερο από ποτέ στην περίοδο οικονομικής κρίσης που διανύουμε, με στόχο την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής».

Αν συνυπολογιστεί και η προσπάθεια των επιχειρήσεων να οργανώσουν «εθελοντισμό» στους εργαζομένους τους, τότε πραγματικά αυτός ο όρος περιλαμβάνει τα πάντα.

Η δημιουργία του νομικού πλαισίου για την «προστασία των εθελοντών και της προσφοράς τους» ενδεχομένως να σημαίνει ότι η «εθελοντική» προσφορά θα μετράει σαν προϋπηρεσία, θα θεωρείται «πρακτική άσκηση» ή «άτυπη μάθηση» εκτός από τις σπουδές κλπ.

Είναι «εθελοντισμός» που απαλλάσσει από το κράτος την υποχρέωση για παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, που ωθεί σε κάλυψη ανάλογων αναγκών με τζάμπα δουλειά, που καλλιεργεί την υποταγή στο όνομα της βοήθειας στους εξαθλιωμένους.

Γι αυτό και εμείς
Είμαστε υπέρ της εθελοντικής δράσης και προσφοράς που υπηρετεί τα συμφέροντα της δημοσίας και δωρεάν Παιδείας. Άλλωστε και οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων οργανωμένη κοινωνική προσφορά και δράση έχουν αλλά αντίθετη με εκείνη την μορφή εθελοντισμού που αξιοποιεί την διάθεση για κοινωνική προσφορά και την χρησιμοποιεί τελικά σε βάρος των δομών που πρέπει να υπάρχουν στο δημόσιο σχολειό. Είμαστε υπέρ κάθε ηθικής και υλικής σε κρίσιμες συνθήκες εθελοντικής προσφοράς, υπέρ της συμπαράστασης, της αλληλεγγύης των μαθητών και των οικογενειών τους, χωρίς καμία προσδοκία ατομικής ωφέλειας η ανταπόδοση της βοηθείας παρά με μοναδικό γνώμονα την αλληλεγγύη.

Στηρίζουμε και διεκδικούμε ολοήμερα σχολεία, τμήματα ένταξης και ενισχυτικής διδασκαλίας μέσα στα πλαίσια των ίδιων των σχολικών μονάδων και των προγραμμάτων τους υπό την αποκλειστική παρακολούθηση και ευθύνη των συλλόγων διδασκόντων.

Αυτό όμως είναι σε πλήρη αντίθεση με τον επαγγελματικό εθελοντισμό, την απλήρωτη δηλαδή εργασία που αναγκάζει εργαζόμενους, συνταξιούχους, ανέργους να προσφέρουν για να αντικαταστήσουν την κρατική κοινωνική πολιτική.

Λέμε ναι στον εθελοντισμό με αρχές και με ιδέες σαν μια δοκιμασμένη στην πράξη μορφή συλλογικής δράσης, αλληλεγγύης και ανθρωπιάς.

Αλλά οι δωρεές, οι εθνικοί ευεργέτες που είχαν και έχουν φορολογικές εκπτώσεις και άλλες κρατικές διευκολύνσεις και λειτουργούν με εξάρσεις και υφέσεις ώστε να ξεπλένουν τον εαυτό τους και τα πλούτη τους μέσα από τη φιλανθρωπία είναι άλλο πράγμα.

Δεν θέλουμε μέσα από τις διάφορες θεωρίες περί εθελοντισμού, κοινωνία συνοχής, περί ευθύνης πολιτών ούτε να συγκαλύψουμε τις ευθύνες για τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα ούτε να δημιουργήσουμε συνενόχους ούτε να λειτουργήσουμε ως υποκατάστατο της συρρίκνωσης έως κατάργησης της κρατικής πολιτικής κοινωνικών παροχών, ακόμη και των πενιχρών που υπήρχαν έως τώρα.

Με αυτό το σκεπτικό ανοίξαμε μέτωπο ενάντια στην πολιτική της ελεημοσύνης, της ζητιανιάς, του ψευτοεθελοντισμού και της ψευτοφιλανθρωπίας, και θέλουμε να επισημαίνουμε σε όσους καλοπροαίρετα επιδοκιμάζουν και ενισχύουν τον «εθελοντισμό» της υποταγής, ότι προσφέρουν κακές υπηρεσίες στους ίδιους και στις μελλοντικές γενιές.

Το ΔΣ της ένωσης Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων

2014-12-15