Το αρχοντολόι της Κεφαλλονιάς το 1799

ΣΕ ΟΛΟ ΤΟ ΝΗΣΙ ΗΣΑΝ 219 ΑΡΧΟΝΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ

Στην περιοχή Ομαλών ήσαν δύο: Φράγκος 109 άτομα, Βάλσαμος 25 άτομα

ΤΟ ΛΙΜΠΡΟ ΝΤ` ΟΡΟ ΤΟΥ 1799

Έναν σημαντικό κώδικα ανέσυρε πριν από μερικά χρόνια από το Ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κατερίνα Ζαρίδη, τον κώδικα με το αρχοντολόι της Κεφαλλονιάς του έτους 1799, τη λεγόμενη Χρυσή Βίβλο ή στα Ιταλικά Λίμπρο ντ` Όρο (Libro d` Oro). Τον μελέτησε και τον εξέδωσε σε βιβλίο με τίτλο ΤΟ ″LIBRO D` ORO″ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1799. Πρόκειται για μια σημαντική μελέτη. Η έκδοση είναι της ΕΚΙΕ - Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών -Αργοστόλι 2006. (1)

Αυτόν τον κώδικα τον είχε συντάξει το 1799 ο κεφαλλονίτης ιστορικός Ιωάννης Κωστής Λοβέρδος (1767-1842) κατ` εντολήν του Ρώσου Ναυάρχου Ουσακώφ, προς αποκατάσταση της Χρυσής Βίβλου που είχαν κάψει υπό τις επευφημίες του λαού το 1797 οι δημοκρατικοί Γάλλοι του Μεγάλου Ναπολέοντα, εκδιώξαντες τους Βενετούς από την Κεφαλλονιά και από τα άλλα Επτάνησα. Αλλά σύντομα οι δημοκρατικοί Γάλλοι εκδιώχτηκαν κι αυτοί από τα Επτάνησα, σημαντική μερίδα του επτανησιακού λαού μετεστράφη εναντίον τους λόγω βαριάς φορολογίας και λόγω της προπαγάνδας από τους ντόπιους άρχοντες, την Εκκλησία και τους Ρώσους. Έτσι τα Επτάνησα περιήλθαν στην εποπτεία των Ρώσων και Τούρκων το 1799, το 1800 και για μια επταετία λειτούργησε το πρώτο νεοελληνικό κράτος των Ιονίων Νήσων,  έστω και ημιαυτόνομο, στη συνέχεια οι Γάλλοι ανακατέλαβαν τα Επτάνησα για λίγο και με την πτώση του Μεγάλου Ναπολέοντα τα κατέλαβαν οι Άγγλοι για μισό αιώνα περίπου, έως το 1864 οπότε επετεύχθη η πολυπόθητη Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα.

Ο κώδικας με το Λίμπρο ντ` Όρο του 1799 περιλαμβάνει 219 οικογένειες, τον αριθμό ατόμων κάθε οικογένειας καθώς και τους τόπους κατοικίας.

Στην περιοχή Ομαλών Κεφαλληνίας κατοικούσαν δύο καταγεγραμμένες στη Χρυσή Βίβλο του έτους 1799 οικογένειες, ως εξής:

- Φράγκος, στα Φραγκάτα, με 109 άτομα. Αυτό το πολυπληθές σόι Φράγκος στα Φραγκάτα φαίνεται ότι κατά ένα μέρος του άλλαξε επώνυμο και επονομάστηκε Γαρμπής. Με το επώνυμο Φράγκος δεν υπάρχουν κάτοικοι στα Φραγκάτα ή στα άλλα χωριά της περιοχής Ομαλών. Αλλά και σε όλη την Κεφαλλονιά, από όσο γνωρίζουμε, δεν υπάρχει αυτό το επώνυμο σήμερα. (2)

- Βάλσαμος, στα Μαλά, με 25 άτομα. (3) Σήμερα με το επώνυμο Βάλσαμος δεν υπάρχουν κάτοικοι στα χωριά της περιοχής Ομαλών, υπάρχουν όμως στις περιοχές Ληξουριού και Σάμης.

219 ΑΡΧΟΝΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ

Όλες οι 219 αρχοντικές οικογένειες της Κεφαλλονιάς, οι εγγεγραμμένες στη Χρυσή Βίβλο (Λίμπρο ντ` Όρο) του έτους 1799, είναι κατ` αλφαβητική σειρά επωνύμου οι παρακάτω. Σε παρένθεση δίνουμε και την ιταλική γραφή για 38 από αυτά τα επώνυμα, τα οποία 38 δεν γνωρίζουμε να είναι γνωστά σήμερα.

Αβράμη, Αλευρά, Αλιπράντη, Αμπάτη, Αμπατιέλου, Αναλυτή, Αναστασόπουλου, Άννινου, Αντριόπουλου, Αντρονά (Androna), Αντύπα, Αραβαντινού, Αρδαβάνη, Αρσένη, Αρφάνου (Arfano), Ασσάνη, Ατσάρου, Αυγερινού.

Βαλιέρη (Valier), Βαλλιάνου, Βαλσαμάκη, Βάλσαμου, Βανδώρου, Βέγια, Βεργωτή, Βινιέρη, Βλάχου, Βολτέρα, Βοτροντού (Votrondo), Βουτσινά, Βρυώνη, Βυζάντη (Visandi), Βώρου.

Γαλάτη, Γενατά, Γερακάρη, Γιανουλάτου, Γκεντιλίνη, Γκρίλλη, Γριπιώτη (Gripioti).

Δαβενέτσια (Davenezia), Δακόρου (Dacoron), Δαλονά (Dalona), Δαμωδού, Δελλαδέτσιμα, Δελλαπόρτα, Δεόρτζη (Deorzi), Δεστούνη, Δεσύλλα, Δεφαράνα, Διακρούση, Διβάρη, Διγαλέτου, Δημησιάνου (Dimissiano), Δόριζα, Δρακονταειδή, Δρόσου.

Ζαπάντη, Ζησιμάτου, Ζουλάτη (Zulati).

Ιγγλέσση.

Καββαδία, Καγκάδη, Καγκελάρη, Κακουράτου, Καλαβρία, Καλαναρχόπουλου, Καλλέργη, Καλλιγά, Καλού, Καμπίτση, Καραντινού, Καρδάτση (Cardacchi),  Καρούσου, Καρύδη, Κατάνη, Κατεβάτη, Κατσαΐτη, Κατωίτη, Κεφαλά, Κλαδά, Κλωνή, Κοκκινάτου, Κοκκίνη, Κόκκινου, Κοκόλη, Κολοκυθά, Κολώνια, Κόμη, Κομιτόπουλου, Κομποθέκρα, Κοντομίχαλου, Κορέση, Κορνέλλου, Κουβαλέα (Cuvalea), Κουλουμπή, Κουντούρη, Κούπα, Κουρκουμέλη, Κουρτσούλα (Curzula), Κουτουφά, Κρασσά.

Λαμπίρη, Λαμπίρη-Νερατζίνη, Λάσκαρη, Λευκόκοιλου, Λιβαδά, Λιβαθινόπουλου, Λοβέρδου, Λούζη, Λουκάτου, Λουκίσσα, Λυκιαρδόπουλου, Λυκούδη.

Μαγουλά, Μαζαράκη, Μαλάκη, Μαλκέζη (Malchiesi), Μάνεση, Μαντζαβίνου, Μάντουκα, Μαρκέτου, Μαρκόπουλου, Ματαράγκα, Μαυρόγιαννη, Μαυροειδή, Μαυρομάτη, Μεγαδούκα, Μελισσινού, Μενάγια, Μεταξά, Μηλιαρέση, Μηνιάτη, Μινγκάρδου (Mingardo), Μινέτου (Minoto), Μιχαλίτση, Μιχαλιτσιάνου, Μομφεράτου, Μονόπολη, Μοντεσάντου, Μοσχόπουλου, Μουσούγλη (Moussugli), Μουσούρη, Μπαρμπάτη, Μπαρντέζε (Bardese), Μπεκατώρου, Μπερέττα (Beretta), Μυλωνά.

Ξενόπουλου.

Παγκάλη (Pangali), Παλατσιώλη (Palazuol), Παλημέρη, Πανά, Παπαγιωργόπουλου, Παρτίδου (Partido), Πεντόγαλου, Περδίκη, Περιστιάνου (Peristiano), Περλίγκη (Perlingin), Πετεινάτου, Πετρίτση, Πεφάνη, Πήλικα, Πινιατώρου, Πλέσσα, Πολυκαλά, Ποταμιάνου, Πούλου, Πρίφτη, Πυλαρινού.

Ραζή, Ραυτόπουλου, Ρενέση, Ροσόλυμου, Ρουσέλου (Russelo), Ρουχωτά, Ρωμανού.

Σάρλου, Σβορώνου, Σδριν, Σελιανίτη (Seglianiti), Σέρβου, Σερδίν (Serdin), Σιρόπουλου (Siropulo), Σκαλτσούνη (Scalzugni), Σκαρλάτου, Σκιαδά, Σκλάβου, Σκλίτση (Sclizi), Σκουλογένη (Sculogeni), Σκούταρη (Scutari), Σολωμού, Σπινέλη, Στελιάτου, Συνοδινού, Σφαέλου.

Τραυλού, Τρέκα (Trecca), Τρωιάνου, Τσαγκαρόλη (Zancarol), Τσίκλη, Τσιμάρα, Τσιτσέλη, Τσιτσιλιάνου (Cicilian), Τυπάλδου.

Φραγκισκάτου, Φραγκόπουλου, Φράγκου (Franco), Φραντζή, Φωκά, Φωσκάρδη (Foscardi).

Χαλικιόπουλου, Χαλκωματά, Χαρμπούρη, Χέλμη, Χοϊδά, Χρυσοβέργη, Χωραφά.

Από αυτές τις 219 οικογένειες οι πιο πολλές κατοικούσαν σε περισσότερα από ένα μέρη και μόνο 33 κατοικούσαν σε ένα μονάχα μέρος, όπως το σόϊ Φράγκος που κατοικούσε στο χωριό Φραγκάτα της περιοχής Ομαλών Κεφαλλονιάς.

ΟΙ 28 ΠΟΛΥΠΛΗΘΕΣΤΕΡΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ

Σχηματίσαμε τον πίνακα με τις 28 πολυπληθέστερες αρχοντικές οικογένειες της Κεφαλλονιάς, οι οποίες είχαν από 100 και άνω μέλη εκάστη, το έτος 1799. Τα στοιχεία τα πήραμε από το ως άνω βιβλίο της Κατερίνας Φ. Ζαρίδη ΤΟ ″LIBRO D` ORO″ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1799 -Αργοστόλι 2006.

Η οικογένεια με το επώνυμο Φράγκος ερχόταν 23^η κατά σειρά, με 109 άτομα, όλα κατοίκους του χωριού Φραγκάτα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1) Συγχαρητήρια

Συγχαρητήρια στην καθηγήτρια κ. Κατερίνα Ζαρίδη, παρουσίασε αυτό το σπουδαίο πόνημα, πηγή Ιστορίας για την Κεφαλλονιά με ονόματα και τοπωνύμια, χωρίς η ίδια να είναι Κεφαλονίτισσα!

Συγχαρητήρια και στον καθηγητή κ. Γιώργο Μοσχόπουλο ο οποίος την ενθάρρυνε, εκτιμώντας την αξία του κώδικα. Ως Γεν. Γραμματέας της ΕΚΙΕ το 2006 εισηγήθηκε την πρώτη έκδοση του βιβλίου, ως Πρόεδρος το 2014 τη δεύτερη έκδοση.

(2) Το σόι Φράγκος

Για το σόι Φράγκος και την πιθανή σχέση του ή ταυτοποίησή του με το σόι Γαρμπής δες στο παρόν τεύχος, σελίδα 3, το άρθρο «Η προέλευση της οικογένειας Γαρμπή».

Στον τηλεφωνικό κατάλογο του ΟΤΕ περασμένων ετών (2004, 2010) υπήρχαν δύο εγγραφές με το επώνυμο Φράγκος στο χωριό Λεύκη της Ιθάκης και μία εγγραφή στο χωριό Καταποδάτα της Σάμης Κεφαλλονιάς. Σήμερα (2015) διατηρείται μία μόνο τέτοια εγγραφή στη Λεύκη Ιθάκης.

(3) Μαλά =Ομαλά

Αντί να γραφεί το χωριό Βαλσαμάτα γράφεται η ευρύτερη περιοχή Μαλά =Ομαλά, είτε το χωριό αυτό ονομαζόταν τότε Ομαλά και δεν είχε ακόμη μετονομαστεί σε Βαλσαμάτα, όνομα που θα προέκυψε από το επώνυμο Βάλσαμος.

Προσθέτουμε ότι στη Χρυσή Βίβλο ήταν εγγεγραμμένη η οικογένεια Βινιέρη (Vigneri) με 13 άτομα όλα κατοίκους Ληξουριού και η οικογένεια Μινότου (Minoto) με 6 άτομα όλα κατοίκους Ζερβάτων Σάμης. Δεν γνωρίζουμε εάν από την οικογένεια Βινιέρης του Ληξουριού προέρχεται η σημερινή Βινιέρης στα Βαλσαμάτα και έχει διαφορετική γραφή η τότε οικογένεια Μινότου των Ζερβάτων από τη σημερινή Μινέτος στο Επανωχώρι -Μινετάτα.

(4) Σύνολο 10.351 άτομα, όχι 10.310

Στο ως άνω βιβλίο της κ. Ζαρίδη ΤΟ ″LIBRO D` ORO″ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1799 αναγράφεται άθροισμα των μελών των οικογενειών που απογράφονται στον κώδικα 10.310. Διαφορά κατά 1 αφού οι  αναγραφέντες αριθμοί έχουν άθροισμα 10.309. Ακόμη για την οικογένεια Μαντζαβίνος αναγράφεται σύνολο ατόμων 324, αθροίζοντας όμως τα άτομα της οικογένειας κατά χωριό προκύπτει άθροισμα 366. Διαφορά κατά 42, εδώ προφανώς δεν προστέθηκε το Κεραμειές 42. Έτσι το σωστό θα είναι: Μαντζαβίνος σύνολο ατόμων 324+42=366.

Άρα το σύνολο ατόμων των 219 οικογενειών θα είναι: 10.309+42=10.351 άτομα, όχι 10.310.

(Και ελέγξαμε αριθμητικά εδώ από τις 219 οικογένειες μόνο τις 28 πολυπληθέστερες, χρειάζεται ο έλεγχος να επεκταθεί και στις υπόλοιπες).

(5) Τόπος κατοικίας

Αθροίζοντας τα άτομα της οικογένειας Σβορώνος κατά χωριό προκύπτει άθροισμα 281 και όχι 286. Οι λοιποί 5 πιθανόν κατοικούσαν εκτός της νήσου Κεφαλλονιάς.

Αθροίζοντας τα άτομα της οικογένειας Κουντούρης κατά χωριό προκύπτει άθροισμα 133 και όχι 136. Οι λοιποί  3 πιθανόν κατοικούσαν εκτός της νήσου Κεφαλλονιάς. Ομοίως: στο Κακουράτος 10 και όχι 13, στο Καλαβρίας 61 και όχι 72.

(6) Προάστιο Αγ. Γεωργίου (Borgo)

Πρόκειται για τον οικισμό έξω από τα τείχη του Κάστρου. Το Κάστρο (Fortezza) ήταν κατά το Μεσαίωνα η πρωτεύουσα της Κεφαλλονιάς έως το έτος 1.757 οπότε και έγινε πρωτεύουσα το Αργοστόλι.

(7) Χωριά που χάθηκαν ή μετονομάστηκαν

Μπουτζεράτα: χωριό στη Λειβαθώ, εμφανίζεται μόνο στην απογραφή του 1808.(Ανωγιάτης -Πελέ Δ. Οι οικισμοί της Κεφαλονιάς στη μεγάλη χρονική διάρκεια 1583-1907. Κεφαλληνιακά Χρονικά, τόμος 6, σελίδα 51 -Αργοστόλι 1994).

Φραντζάτα: χωριό που συμπτύχθηκε με τα Μεταξάτα (Όπως παραπάνω, σελ. 47).

Κολοκυθάτα: χωριό στην απογραφή του 1583 που χάνεται στην απογραφή του 1678. (Όπως παραπάνω, σελ. 51).

Μοντεσαντάτα: στην απογραφή του 1583 αναφέρεται ως Ντε Μόντε Σάντο, στις μετέπειτα απογραφές Μοντεσαντάτα. (Όπως παραπάνω, σελ. 46). Πρόκειται για το σημερινό χωριό Δεμουτσαντάτα, της πρώην Κοινότητας Τρωιανάτων.

Έρισσος: είναι η περιοχή, δεν προσδιορίζεται ο οικισμός.

Σκλαβάτα: πρόκειται για το σημερινό χωριό Ντομάτα.

Νικόλαος Γερασίμου Γαρμπής

«Τα Φραγκάτα» Κεφαλλονιάς, τεύχος 41^ο -Ιανουάριος 2015

20:04:33

2015-02-25