Με καθυστέρηση δεκαετιών και σίγουρα υπό την πίεση της επικαιρότητας κυκλοφόρησε στα γερμανικά το αιχμηρό εγχειρίδιο νεοελληνικής αυτογνωσίας του Νίκου Δήμου "Η δυστυχία του να είσαι Έλληνας".

Από τα μέσα του 2010 είχαμε διαπιστώσει στη Γερμανία μια εξαιρετική περιέργεια για λογοτεχνικές φωνές από την Αθήνα που θα εξιχνίαζαν το μυστικό της ελληνικής δυστυχίας, που θα βοηθούσαν στην εξήγηση του ελληνικού γρίφου. Γι’ αυτό η γερμανική κριτική ανακάλυψε στο 11ο Φεστιβάλ Ποίησης του Βερολίνου τον ρωμαλέο ποιητή Jazra Khaleed, τη στριγκή φωνή ενός Έλληνα ποιητή με τσετσενικές ρίζες που καλεί σε εξέγερση τους κοινωνικά δυναστευόμενους, γι’ αυτό η γερμανική κριτική θαύμασε ένα τομίδιο με σάτιρες του Εμμανουήλ Ροΐδη που εκδόθηκε με τίτλο Ο σύζυγος το μανθάνει τελευταίος, κείμενα από την προϊστορία της ελληνικής κακοδαιμονίας. Τώρα ήρθε η σειρά του Νίκου Δήμου.

Η αειθαλής συλλογή αφορισμών του Η δυστυχία του να είσαι Έλληνας, αυτό το αφοπλιστικό εγχειρίδιο νεοελληνικής αυτογνωσίας, μόλις κυκλοφόρησε στα γερμανικά από τον καλό εκδοτικό οίκο του Μονάχου Antje Kunstmann. Το 2001, όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα στην Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης και οι οίκοι διαγωνίζονταν ποιος θα παρουσιάσει τον καλύτερο Έλληνα συγγραφέα που θα συναρπάσει το κοινό, ο Kunstmann είχε εκδώσει το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου, αλλά δεν συνάρπασε το κοινό κι έτσι οι ελληνικές φιλοδοξίες του οίκου κάμφθηκαν. Ποιος ενδιαφερόταν τότε για τους πικρούς αφορισμούς του Δήμου, μάλλον θα χάλαγαν τη μαγιά μιας τιμώμενης χώρας. Δέκα και πλέον χρόνια μετά η Ελλάδα είναι χονδρικά το αντίθετο μιας τιμώμενης χώρας και η στυφή επικαιρότητα χρειάζεται το βιβλίο του Νίκου Δήμου με την αμείλικτη κριτική για την ελληνική πολιτεία, την εκκλησία, την οικονομία, τη νοοτροπία.

Κόλαφοι και θωπείες

Πριν από 35 χρόνια καταβροχθίσαμε αυτό το σημαντικό βιβλίο με τη συναίσθηση ότι επρόκειτο για μια ανατομία της ελληνικής κοινωνίας. 35 χρόνια μετά φοβούμαστε ότι τη γερμανική του μετάφραση θα καταβροχθίσουν πολλοί αναγνώστες σαν επικύρωση μιας ήδη αποφασισμένης καταδίκης. Κι έτσι αυτό το έργο που ήταν τότε στην Ελλάδα κόλαφος της ακρισίας μπορεί τώρα να μετατραπεί σε θωπεία της εύκολης κρίσης. Το βιβλίο του Νίκου Δήμου το παρέλαβαν ήδη και το προέβαλαν όχι οι κριτικοί των μεγάλων εφημερίδων αλλά οι αρμόδιοι για την Ελλάδα ανταποκριτές. Ένα κωμικοτραγικό βιβλίο που αναδεικνύει το υψηλό επίπεδο της ελληνικής αυτοκριτικής, το χαρακτηρίζει η Christiane Schlötzer στη Süddeutsche Zeitung, δείγμα βαθιάς αγάπης για την Ελλάδα, μιας αγάπης όμως που παιδεύει, το θεωρεί ο Michael Martens στη Frankfurter Allgemeine Zeitung. Ορθά όλα αυτά. Αλλά κάτι μέσα μας αντιτίθεται σ’ αυτούς που θα αγαπήσουν τη γερμανική μετάφραση του βιβλίου του Νίκου Δήμου. Το ίδιο που αντετίθετο μέσα μας σ’ αυτούς που είχαν μισήσει το πρωτότυπο στην Ελλάδα πριν από τόσες δεκαετίες.

Το βιβλίο του έχει ήδη μετεφραστεί στα Βουλγαρικά ενώ μεταφράζεται και σε άλλες χώρες.

Διαβάστε εδώ απόσπασμα από το βιβλίο

Επί τη ευκαιρία της γερμανικής έκδοσης του βιβλίου του "Η δυστυχία του να είσαι Έλληνας", ο Νίκος Δήμου έδωσε μια συνέντευξη στη γερμανική εφημερίδα Zeit.

Α΄ Μέρος

ZEIT: Κύριε Δήμου, είστε δυστυχισμένος;

Νίκος Δήμου: Σαν Έλληνας, ναι. Αυτή είναι η θέση αυτού του βιβλίου. Το οποίο θα χαρακτήριζα σαν έναν φιλοσοφικό-σατιρικό διαλογισμό για την μοίρα των Ελλήνων. Η φιλοσοφική θέση του βιβλίου είναι, ότι ο άνθρωπος είναι ούτως ή άλλως δυστυχισμένος, επειδή ποτέ δεν θα μπορέσει να πραγματοποιήσει όλες του τις επιθυμίες, και πάνω απ΄ὀλα την πιο σημαντική: την αθανασία. Ένας Έλληνας όμως είναι δυστυχέστερος απ'τους περισσότερους άλλους ανθρώπους, επειδή για εκεινον η απόσταση ανάμεσα σε επιθυμία και πραγματικότητα είναι ιδιαιτέρως μεγάλη - σκεφτείτε μόνο τον διχασμό ανάμεσα στο ένδοξο παρελθόν και το άθλιο παρόν.

Z: "Ένας Έλληνας ζει δυο φορές πάνω απ΄τις δυνατότητες του και υπόσχεται το τριπλό απ'αυτό που μπορει να πραγματοποιήσει." Αυτό το γράψατε πριν 37 χρόνια. Η τωρινή κρίση δεν μπορεί να σας εξέπληξε.

Ν.Δ.: Όχι, δεν με εξέπληξε. Αυτό το απόσπασμα είναι απ'το κεφάλαιο Η ελληνική υπερβολή. Είναι ένα σημαντικό γνώρισμα του ελληνικού χαρακτήρα. Αυτή η υπερβολή βρίσκεται στον πυρήνα κάθε τραγωδίας ή κωμωδίας, αφού η κωμωδία και η τραγωδία είναι οι ίδιες σχήματα υπερβολής. Ο τραγικός ήρωας προσπαθεί να κανει κάτι που δεν είναι δυνατό, με τον ίδιο τρόπο υπερβάλει και ο κωμικός ήρωας. Ένας λόγος για την κρίση είναι αυτή η υπερβολή, ο πόθος να έχεις τα πάντα,να τα δίνεις όλα, να απολαμβάνεις τα πάντα χωρίς να σκέφτεσαι ότι εάν αυτό είναι πραγματοποιήσιμο. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι Έλληνες δεν είναι λογικοί, σκέφτονται με το συναίσθημα. Αυτό τους καθιστά τόσο δύσκολη την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης.

Z.: Έχει να κάνει με την κρίση η έκδοση του βιβλίου σας στην γερμανική σχεδόν 40 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση;

Ν.Δ.: Ναι, έτσι είναι. Είμαι σίγουρος ότι θα κατηγορηθώ ότι επωφελούμαι της κρίσης κι ότι υπονομεύω το κύρος των Ελλήνων. Πιστεύω πάντως ότι δεν πρόκειται περί ενός ανθελληνικού αλλά ενός φιλελληνικού βιβλίου, το οποίο δημιουργήθηκε από αγάπη για την Ελλάδα. Εξ'άλλου πραγματική αγάπη δεν σημαίνει το να εξυμνείς, αλλά το να παρατηρείς κριτικά για να βοηθήσεις την χώρα σου. Το βλέπω τώρα σαν έναν πρεσβευτή, ο οποίος μπορεί να εξηγήσει τον δύσκολο ελληνικό χαρακτήρα στους φίλους ή τους εχθρούς μας.

Z.: Το βιβλίο έχουν διαβάσει χιλιάδες Έλληνες, σίγουρα όμως δεν άρεσε σ'όλους.

Ν.Δ.: Πολλοί Έλληνες το βλέπουν σαν ένα χιουμοριστικό βιβλίο. Αλλά αυτό είναι μία μορφή άμυνας, στην πραγματικότητα δεν είναι για γέλια. Είναι ένα σατιρικό βιβλίο. Το χιούμορ προκαλεί καλή διάθεση, η σάτιρα όμως είναι πικρή. Για έναν Έλληνα είναι αυτό το βιβλίο είναι κατά βάση ένα μαρτύριο. Αφού δεν πρόκειται για μία αστεία συλλογή αφορισμών για την αποτυχία των Ελλήνων, αλλά για ένα πικρό συλλογισμό για την τραγική μοίρα τους, να είναι διχασμένοι ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν, βορρά και νότο, ανατολή και δύση.

Z.: Το βιβλίο σας πραγματεύεται επίσης το βάρος της αρχαίας κληρονομίας, την οποία περιγράφετε ως "απάνθρωπη τελειότητα" των προγόνων. Είναι αυτό μία απ'τις αιτίες για τα σημερινά προβλήματα;

Ν.Δ.: Σε κάθε περίπτωση αυτό το δύσκολο να αντέξει κανείς βάρος της αρχαιότητας αποτελεί μία πηγή του συμπλέγματος κατωτερότητας μας. Μία άλλη πηγή είναι η μη-ικανοποιητική σύγκριση με τους "υψηλά εξελιγμένους" σύγχρονους, με την Ευρώπη. Όταν ένας Έλληνας μιλάει για την Ευρώπη, αυτόματα αποκλείει την Ελλάδα, όταν όμως ένας ξένος μιλάει για την Ευρώπη, είναι αδιανόητο για εμάς να μην συμπεριλαμβάνει και την Ελλάδα (σημ.: την έννοια "Ευρώπη").

Z.: Εξαιτίας της κρίσης μεταναστεύουν περισότεροι Έλληνες απ'ότι μέχρι την δεκαετία του '60. Αυτή τη φορά δεν είναι ανειδίκευτοι εργάτες αλλά ειδικευμένοι εργάτες και ακαδημαϊκοί. Χάνει η χώρα τα καλύτερα ταλέντα της;

Ν.Δ.: Φοβάμαι πως ναι. Υπάρχουν πολλοί νέοι άνθρωποι που δεν θέλουν να έχουν καμμία σχέση με το σύστημα νεποτισμού και με την διαφθορά. Δυστυχώς οι περισσότεροι απ'αυτούς μεταναστεύουν. Θα πρέπει να είναι βέβαια κανείς μαζοχιστής για να μείνει στην Ελλάδα και να θέλει να κάνει κάτι να κινηθεί.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Νίκος Δήμου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1935, είναι συγγραφέας και κειμενογράφος. Αρθρογραφούσε τακτικἀ σε περιοδικά και εφημερίδες. Παλαιότερα δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά στο χώρο της διαφήμισης και της τηλεόρασης.

Τελείωσε το Κολλέγιο Αθηνών, ενώ παράλληλα σπούδαζε γαλλική φιλολογία στην Αθήνα. Την περίοδο 1954-1960 σπούδασε φιλοσοφία και αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, ενώ ήδη είχε αρχίσει να ασχολείται με το γράψιμο - το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε το 1953. Το 1962 ξεκίνησε να εργάζεται στο χώρο της διαφήμισης και, το 1965, ίδρυσε δική του διαφημιστική εταιρία. Εκτός από επαγγελματικές εμπορικές διαφημίσεις, η εταιρία συμμετειχε σε κοινωφελείς πρωτοβουλίες (π.χ. το σήμα "Δεν ξεχνώ" για την Κύπρο). Από το 1983, ο Ν. Δήμου ασχολείται αποκλειστικά με τη συγγραφή.

Το 1979 άρχισε να δημοσιογραφεί με επώνυμες στήλες στα περιοδικά Επίκαιρα, 4Τροχοί, Τέταρτο, Φωτογράφος, Status, Odyssey, RAM, Car, καθώς και στις εφημερίδες Το Βήμα, Καθημερινή, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και Έθνος της Κυριακής. Διατήρησε πολυετείς συνεργασίες με ειδικές στήλες σε περιοδικά αυτοκινήτου και πληροφορικής.

Στην τηλεόραση, παρουσίασε εκπομπές διαλόγου. Ξεκίνησε με την εκπομπή Μία ταινία - μία συζήτηση και επανήλθε, το 1987, με την εκπομπή Διάλογοι, το 1991 με τις Περιπέτειες Ιδεών και, το 1999, με τις Μεγάλες Παρεξηγήσεις. Στο χώρο του ραδιοφώνου, υπηρξε μέλος της ιδρυτικής ομάδας του 9.84 FM. Αργότερα παρουσίασε εκπομπές και στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Στο ενεργητικό του έχει δύο δημοσιογραφικά βραβεία (Ιπεκτσί και Μπότση).

Το 1997 το Δημοτικό Συμβούλιο της Ερμούπολης, πατρίδας της μητέρας του, τον ανακήρυξε επίτιμο δημότη. Το 2000 τιμήθηκε για την πνευματική προσφορά του με το βραβείο «Δημήτρης Μητρόπουλος». Στις ευρωεκλογές 2009 ἠταν υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ψηφοδέλτιο του κόμματος Δράση.

skai.gr/phorum.gr/wikipedia

2012-03-02