Ενα χρόνο και μερικούς μήνες μετά τον θάνατο του Γιάννη Μόραλη, παρουσιάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη μια μεγάλη έκθεση με έργα, τα οποία παραχώρησε ο ίδιος με δωρεά το 1988 στο μουσείο.

 Το αφιέρωμα που εγκαινιάζεται, σήμερα Πέμπτη 12 Μαΐου, περιλαμβάνει αυτούς τους 113 πίνακες και σχέδια που χρονολογικά καλύπτουν την περίοδο από τα πρώτα δημιουργικά του χρόνια ώς και το 1962. Συμπληρώνεται όμως και με άλλα μεταγενέστερα έργα από ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, στα οποία ο Μόραλης έχει ήδη κατακτήσει το ιδίωμα της αφαίρεσης.

Είναι λοιπόν μια έκθεση με αναδρομικό χαρακτήρα αλλά εντελώς διαφορετική από αυτή που είδαμε στο Μουσείο Γουλανδρή της Ανδρου του 2008.

«Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι εδώ στην Πινακοθήκη, ο καλλιτέχνης άφησε όλα εκείνα τα έργα που θεωρούσε ο ίδιος ότι εικονογραφούσαν με τον καλύτερο τρόπο την πορεία του μέχρι και τη δεκαετία του ’60. Ανήκαν στον ίδιο και τα είχε στην κατοχή του ώς τα 71 του χρόνια, έχοντας πάντα στο μυαλό του ότι θα τον εκπροσωπήσουν μετά θάνατον», μας εξηγεί η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, μπροστά από μια τεράστια ασπρόμαυρη φωτογραφία του ζωγράφου που κλέβει το βλέμμα του επισκέπτη. Απεικονίζεται σαν ένας όμορφος ώριμος άνδρας με το κομψό δαχτυλίδι στο αριστερό χέρι με το οποίο ζωγράφιζε.

Memento Mori

Είχε ο Μόραλης memento mori, δηλαδή την ενσυναίσθηση να σχηματίσει μια πνευματική και καλλιτεχνική παρακαταθήκη, αρκετά πριν φύγει από τη ζωή; «Βέβαια», επισημαίνει η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης που γνώρισε τον ζωγράφο το 1971 όταν και οι δύο δίδασκαν στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών: «Ο Μόραλης ήταν ένας χαρακτήρας με βάθος και συγκρότηση, που οργάνωνε τη ζωή και την τέχνη του. Δεν είναι τυχαίο ότι σε ολόκληρη την πορεία του έκανε μόνο δέκα ατομικές εκθέσεις. Το έργο του, αυστηρό, γοητευτικό και βαθιά ελληνικό, βρίσκεται σε απόλυτη ομολογία με το ήθος του ανθρώπου και το ύφος της ζωής του. Το θέμα του θανάτου τον απασχόλησε πολύ στη ζωγραφική, θεωρώντας ότι το μόνο αντίδοτο είναι ο έρωτας. Οσο πιο πολύ ωριμάζει, τόσο πιο ερωτικοί γίνονται οι πίνακές του. Από πολύ νωρίς θεωρώ ότι ήξερε ποια ήταν τα καλύτερα έργα του και τα κράτησε για τον εαυτό του. Υστερα, τα δώρισε σε εμάς αλλά μέχρι και τα βαθιά γεράματα ερχόταν να τα δει».

Διαδρομή αυτοβιογραφική

«Οι επισκέπτες εισέρχονται στον κόσμο του Γιάννη Μόραλη μέσα από τρεις ξεχωριστές ενότητες», μας εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης Αννυ Μάλαμα. Στην είσοδο του μουσείου ανακαλύπτουν τα τελευταία του χρονολογικά έργα που είναι αφαιρετικά. Στο μετζοπάτωμα υπάρχουν τα πρωτότυπα έργα που ζωγράφισε για την εικονογράφηση της ποίησης του Γιώργου Σεφέρη και στο κάτω επίπεδο είναι η δωρεά με νεανικά έργα, πορτρέτα και βέβαια τις επιτύμβιες συνθέσεις που φάνηκε να τον οδηγούν σταδιακά σε ένα πιο αφαιρετικό τρόπο σύνθεσης των θεμάτων του.

Ανά διαστήματα, συναντά κανείς τη μορφή του, σε φωτογραφίες, αυτοπροσωπογραφίες, πορτρέτα του ιδίου και της τότε γυναίκας του Μαρί Ρουσέν. Σκηνογραφικά, η έκθεση έχει ενδιαφέρον κυρίως για τον τρόπο με τον οποίον ομαδοποιεί συγκεκριμένα έργα για να αναδείξει τους προβληματισμούς του ζωγράφου.

Περιδιαβάζοντας τις αίθουσες της πινακοθήκης, δεν μπορεί να μη διαπιστώσει κανείς ότι ο Μόραλης ήταν ο ζωγράφος που ταυτίστηκε με την αστική τάξη. Στα πορτρέτα του, βρίσκει κανείς εκείνους τους καλοντυμένους και σεμνούς Ελληνες που έζησαν χαμηλόφωνα, χωρίς επάρσεις και η απουσία τους είναι τόσο αισθητή σήμερα. Ο ίδιος είχε μια έμφυτη ευγένεια, ένα είδος διαρκούς ενδοσκόπησης που έθετε το μέτρο της συμπεριφοράς του. Είναι σαν να κάνει κανείς βόλτα σε έναν άλλο κόσμο, τόσο διαφορετικό από τον δικό μας. «Σκοπός της έκθεσης δεν είναι μόνο να δείξουμε την προσφορά του αλλά και να δώσουμε στους απογοητευμένους σήμερα Ελληνες, μια μορφή ίασης από προβλήματα και έγνοιες. Οι εικόνες του μας γαληνεύουν», λέει η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα.

Της Μαργαριτας Πουρναρα

kathimerini.gr

2011-05-12