«Σέβομαι και τιμώ τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ως άνθρωπο και ως πολιτικό ηγέτη. Ποία ήταν, όμως, η αντίδραση του Προέδρου; Το »δεν γνωρίζω". Αυτό είναι απαράδεκτο. Η επίκληση της άγνοιας και της μη ενημέρωσης, σε ένα τόσο σημαντικό θέμα, δημιουργεί όχι μόνο θέμα εμπιστοσύνης στον ίδιο τον Πρόεδρο και στην Κυβέρνηση, αλλά και στο ίδιο το κράτος. Ο Πρόεδρος αποδίδει ευθύνες στους συνεργάτες του - σωστά, αλλά τις έχει και ο ίδιος» επισημαίνεται από τον νομικό Πόλυ Πολυβίου στο πόρισμα της Μονομελούς Ερευνητικής Επιτροπής, για την φονική έκρηξη των εμπορευματοκιβωτίων με εκρηκτικά του πλοίου Monchegorsk, στην οποία έχασαν τη ζωή τους 13 άνθρωποι.

Καταληκτικά κρίνω ότι ο Πρόεδρος έχει σοβαρότερες ευθύνες, όχι μόνο θεσμικές, αλλά και προσωπικές” αναφέρει το πόρισμα. “Ο πρόεδρος δεν χειρίστηκε καλά το θέμα της παραμονής του φορτίου. Ορθώς ήρθε το φορτίο. Αλλά από τότε που ήρθε, μέχρι την έκρηξη, επέδειξε ασύγγνωστη αμέλεια και ολιγωρία, με αποτέλεσμα να χαθούν 13 ζωές . Ο Πρόεδρος απέτυχε να λάβει στοιχειώδη μέτρα για την ασφάλεια των πολιτών. Δεν αναφέρομαι απλώς σε θεσμική και πολιτική ευθύνη. Του καταλογίζω σοβαρότατες προσωπικές ευθύνες για το τραγικό συμβάν και τις συνέπειές του".

Ο Πολυβίου διαπιστώνει ακόμα ότι "δυστυχώς, με βάση τα δεδομένα, όπως προκύπτουν, δεν έχω επιλογή και κρίνω ότι οι Υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας έχουν πολύ σοβαρές και προσωπικές ευθύνες και ότι ο Πρόεδρος Χριστόφιας έχει σοβαρότατες θεσμικές και προσωπικές ευθύνες. Η κύρια ευθύνη για την τραγωδία βαραίνει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας" ενώ εξέφρασε την πεποίθηση ότι υπάρχουν γενικά ποινικά αδικήματα αν και όπως σημειώνει "δεν θα εισέλθω σε αυτό το θέμα για να μην επηρεάσω την υπόθεση που βρίσκεται ενώπιον της Γενικής Εισαγγελίας, αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν ποινικά αδικήματα, συμπεριλαμβανομένης και της ανθρωποκτονίας", επεσήμανε.

Στα πρωτογενή συμπεράσματα του πορίσματος, αναφέρονται μεταξύ άλλων:

1. Η έκρηξη δεν προκλήθηκε από δολιοφθορά, αλλά από αυτοανάφλεξη και οφείλεται στον τρόπο φύλαξης του φορτίου.
2. Ο τρόπος φύλαξης ήταν εντελώς ανεύθυνος.
3. Τα εμπορευματοκιβώτια είχαν απλώς τοποθετηθεί στη ναυτική βαση στο Μαρί. Εκτός κάθε συστήματος επιθεώρησης. Δεν υποβλήθηκαν σε χημικές αναλύσεις. Ούτε λήφθηκε μέτρο ασφάλειας, σε σχέση με την παραμονή τους στη ναυτική βάση.
4. Η αρχική τοποθέτηση οφειλόταν στην πεποίθηση ότι ήταν ο πιο κατάλληλος χώρος για να αποφευχθεί δολιοφθορά.
5. Η απόφαση για κατακράτηση και εκφόρτωση λήφθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η διατήρησή του στην Κύπρο οφείλεται σε αποφάσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας. Έστω κι εάν ο Πρόεδρος δεν υπέγραψε έγγραφο με το οποίο επιλέχθηκε το Μαρί, η απόφαση αυτή αποδίδεται στον Πρόεδρο.
6. Η κατάσχεση του φορτίου έγινε σύμφωνα με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Όμως, ο χειρισμός μετά την εκφόρτωση και κατάσχεση συνιστά μια θλιβερή ιστορία αμέλειας και ανευθυνότητας. Το φορτίο αποτελούσε από την αρχή μια εν δυνάμει ωρολογιακή βόμβα, που είχε τοποθετηθεί σε έναν ακατάλληλο χώρο. Αυτά έπρεπε να ήταν γνωστά, όχι μόνο στους Υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών, αλλά και στον Πρόεδρο.
7. Η επικινδυνότητα ήταν γνωστή και στους Υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών, όσο και στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η αλλοίωση του φορτίου κατέστη γνωστή στον Πρόεδρο από τον Σεπτέμβριο του 2010. Ο Πρόεδρος γνώριζε επαρκώς από τον Γενάρη του 2009. Αλλά έμαθε - το αργότερο - τους κινδύνους τον Σεπτέμβριο.
8. Από τον Φεβρουάριο του 2011 ήταν γνωστοί οι κίνδυνοι της έκρηξης. Η Κύπρος δεν συνεργάστηκε για την καταστροφή του φορτίου με την Επιτροπή Κυρώσεων του ΟΗΕ. Υπήρχαν προσφορές για καταστροφή τους από τρίτες χώρες, αλλά δεν έτυχαν εκμετάλλευσης.
9. Ο Υπουργός Εξωτερικών επικαλέστηκε, κατ` επανάληψη, πολιτικούς λόγους για την μη καταστροφή του φορτίου. Και το Υπουργείο Αμύνης τους εξέλαβε ως οδηγία.
10. Ο Πρόεδρος έδωσε διαβεβαιώσεις στον Πρόεδρο της Συρίας ότι θα παραμείνει το φορτίο στην Κύπρο. Ο Πρόεδρος μου έδωσε την σαφή τοποθέτηση ότι επρόκειτο για διπλωματικό χειρισμό. Δέχομαι ότι ο Πρόεδρος δεν είχε σκοπό να επιστρέψει στην Συρία το φορτίο, αλλά το ότι θα έμενε στην Κύπρο, ήταν ανάληψη ευθύνης έναντι στην Συρία. Αυτό συνέτεινε στην μακρά παραμονή στην Κύπρο.
11. Ο πολιτικός χειρισμός του θέματος ανήκει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Τόσο λόγω της παραμονής του φορτίου στην Κύπρο, όσο και θεσμικά. Ουδεμία απόφαση λήφθηκε από το Υπουργικό. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί αυτό.
12. Οι υπεύθυνοι αξιωματικοί στο Μαρί δεν ενημερώθηκαν για το περιεχόμενο. Τους ανατέθηκε μόνο η φρούρηση. Ούτε οι ναύτες, ούτε κανένας, γνώριζαν πώς έπρεπε να αντιμετωπιστεί κάποιο πρόβλημα, όπως πχ. η ανάφλεξη. Δεν έχουν ευθύνες οι υπεύθυνοι της Ναυτικής Βάσης. Ακόμα και όταν έγινε η σύσκεψη λίγες μέρες πριν την έκρηξη, οι υπεύθυνοι της Ναυτικής Βάσης είχαν αποκλειστεί. Δεν είχαν επαρκή γνώση. Ο πλοίαρχος, ο Λάμπρου, οι ναύτες, οι πυροσβέστες, τους χαρακτηρίζει ο αυθόρμητος ηρωισμός.
13. Τον Φεβρουάριο του 2011 έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις. Αντί να δοθεί σαφής οδηγία για καταστροφή του, στη σύσκεψη των δύο Υπουργών και πολλών άλλων λήφθηκε απόφαση να γίνει χημική ανάλυση πυρίτιδας. Μέχρι τον Ιούλιο δεν έγινε, όμως, τίποτα. Η ανάλυση μπορούσε να γίνει στην Κύπρο, αλλά δεν έγινε. Όταν στις 4/7/2011 εντοπίστηκε η πρώτη έκρηξη στο ένα εμπορευματοκιβώτιο έπρεπε να δοθεί εντολή για εκκένωση της περιοχής. Δεν έγινε.
14. Η πυροσβεστική δεν ενημερώθηκε πριν τις 6/7/2011. Αλλά όταν επιθεωρήθηκε από ομάδα που περιλάμβανε δύο ανώτερους πυροσβέστες στην σύσκεψη πέντε μέρες πριν την έκρηξη, η Πυροσβεστική αμέλησε να λάβει μέτρα. Υπήρχε χρόνος για να αποφευχθεί το μοιραίο. Να έρθουν εμπειρογνώμονες. Να γίνει κάτι.
15. Υπήρξε μια άδικη και αχρείαστη θυσία 13 ανθρώπων.

"Τα τελικά μου συμπεράσματα", είπε ο κ. Πολυβίου, "προκύπτουν δυστυχώς εύκολα".

1."Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η πολιτεία επέδειξε ολιγωρία, αμέλεια, ανεπάρκεια στον χειρισμό του θέματος. Αφίχθηκε στην Κύπρο ένα εκ φύσεως επικίνδυνο φορτίο. Καλώς ή κακώς αφίχθηκε στην Κύπρο. 98 τεράστια εμπορευματοκιβώτια που γνωρίζαμε ότι είχαν πυρίτιδα ή ήταν εκρηκτικά. Έπρεπε να γίνει επιστημονική μελέτη του περιεχομένου τους. Αυτό είναι στοιχειώδες. Δεν έγινε. Έγινε σε πολύ μικρό βαθμό κι όχι πλήρως. Με την άφιξή του στην Κύπρο, το φορτίο έπρεπε να τοποθετηθεί σε ασφαλή χώρο. Αυτό δεν έγινε. Το πήραν στο Μαρί, γιατί πίστευαν ότι μπορούσε να αποτραπεί ενδεχόμενο δολιοφθοράς. Ακόμα και με αυτό το σκεπτικό, το Μαρί είναι απόλυτα λανθασμένη επιλογή. Γιατί είναι δίπλα από το στρατόπεδο και δίπλα από τον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό της ΑΗΚ. Έστω και εάν δεν υπήρχαν ανθρώπινα θύματα σε μια ενδεχόμενη έκρηξη, θα υπήρχε καταστροφή του σταθμού.

    2. "Ο Πρόεδρος Χριστόφιας έδωσε διαβεβαιώσεις 31/8/2009 στον Σύρο Πρόεδρο Άσαντ ότι θα φυλαχθεί εδώ μέχρι να γίνει δυνατή η επιστροφή του φορτίου στο Ιράν ή στη Συρία. Δέχομαι ότι δεν είχε διάθεση για να επιστραφεί στη Συρία το φορτίο κι ότι το έκανε αυτό στο πλαίσιο διπλωματικών χειρισμών και ισορροπιών. Δεν πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει θέμα ισορροπιών. Δεν έπρεπε να λογοδοτήσουμε ούτε στον κ. Άσαντ, ούτε σε κανένα. Κακώς δόθηκαν οι διαβεβαιώσεις, διότι εγκλωβιζόταν το κράτος σε μια πολιτική που συνεπαγόταν την παραμονή του φορτίου εδώ και δεν καταστρεφόταν. Παρ` ότι αποδέχομαι την παραδοχή του Προέδρου ότι δεν θα το επέστρεφε το φορτίο, εντούτοις παγιδεύτηκε η χώρα από αυτές τις διαβεβαιώσεις".

    3. "Το φορτίο παρέμεινε στον ίδιο χώρο και στην ίδια κατάσταση μάξιμουμ επικινδυνότητας. Γνώριζαν ο Πρόεδρος και οι Υπουργοί; Η απάντηση είναι καταφατική. Γνώριζαν για την αυξανόμενη επικινδυνότητα με την πάροδο του χρόνου; Η απάντηση χωρίς αμφιβολία είναι καταφατική. Αυτό μιλά από μόνο του: Είναι αδυσώπητη θεσμική ευθύνη τόσο για τους Υπουργούς Εξωτερικών και Αμύνης,όσο και για τον Πρόεδρο".

    4. Τέθηκε μια ωρολογιακή βόμβα σε ένα στρατόπεδο και εμεινε εκεί μέχρι να εκτιναχθεί.

    5. "Ο Μάρκος Κυπριανού, Υπουργός Εξωτερικών, αδράνησε. Υπό την αίρεση τελικών αποφάσεων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κρίνω ότι ο Υπουργός Εξωτερικών αδράνησε και δεν προώθησε το θέμα με τον αναγκαίο ζήλο, ενόψει των ολοκάθαρων κινδύνων που παραμόνευαν. Αντίθετα, ο Υπουργός Εξωτερικών και οι λειτουργοί του στάθηκαν ως εμπόδιο για να έρθει επιτροπή εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής Κυρώσεων που ήθελε να έρθει στην Κύπρο. Αυτό αποτελεί ένα ιδιαίτερα μελανό σημείο. Τον Ιανουάριο του 2011 η Επ. Κυρώσεων ζήτησε να στείλει εμπειρογνώμονες για να κρίνουν την πραγματική κατάσταση. Ο Υπουργός Εξωτερικών απάντησε ότι η ουσία "είναι να καθυστερήσουμε όσο μπορούμε".

    6. "Το Υπουργείο Αμύνης έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Η πρόσβαση σε αυτό το φορτίο δεν ήταν ελεύθερη σε οποιονδήποτε στρατιωτικό. Γιατί ο Υπουργός Άμυνας, Κώστας Παπακώστας, δεν προέβη στα αναγκαία μέτρα για να φρουρηθεί με ασφάλεια το φορτίο; Γιατί αφέθηκε να μένει εντός της Ε.Φ. για δυόμισι χρόνια; Οι ερωτήσεις είναι πολύ απλές. Είναι οι απαντήσεις που δεν υπάρχουν. Το χειρότερο είναι η παράλειψη της κυβέρνησης να εξασφαλίσει εμπειρογνωμοσύνη από το εξωτερικό ή εσωτερικό για την επικινδυνότητα. Άραγε η Κυβέρνηση δεν ήθελε να εξεταστεί το φορτίο, γιατί οι εξεταστές θα σύστηναν καταστροφή; Πιστεύω ότι μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου 2010 η πολιτική εξευμενισμού προς τον κ. Άσαντ υπερίσχυσε, αλλά από το τέλος Σεπτεμβρίου 2010 η Κυβέρνηση άρχισε να προσανατολίζεται προς την καταστροφή του φορτίου. Αλλά για ακόμα ένα χρόνο δεν έγινε τίποτα.."

2011-10-03

enet.gr