``Στη χάρ`τση``(οπως έλεγαν οι παλιοί μπρανέλλοι). Γιορτάζει η Kυρά -Φανερωμένη. Η Κυρα μας. Αλήθεια πόσα τάματα, πόσες ικεσίες, πόσες προσευχές ``ακουμπήσανε ``στην εικόνα της. Πόσες φορές οι Λευκαδίτες δεν την επικαλέστηκαν στις δύσκολες στιγμές τους; Με τις λαμπάδες και τα αφιερώματα στα χέρια -και τις λαχτάρες στη καρδιά- πόσοι και πόσοι στο διάβα των αιώνων δεν έφτασαν στην πόρτα της Ιεράς Μονής για να προσευχηθούν στη μεγάλη προστάτιδα του νησιού! Η Κυρά μας. Αποκούμπι στην πίκρα. Βάλσαμο στη ψυχή.

Το μοναστήρι της Φανερωμένης ειναι χτισμένο στον καταπράσινο πευκόφυτο λόφο που βρίσκεται δυτικά της πόλης κι απ` όπου η θέα προς τον Αϊ Γιάννη, τη Γύρα και το Κάστρο είναι μαγευτική.

Με ιστορία αιώνων, η οποία πιθανότατα ξεκινά από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους, είναι ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία του τόπου και το ένα από τα δύο μοναστήρια του νησιού που λειτουργεί στις μέρες μας.

Η παράδοση αναφέρει ότι στο σημείο που βρίσκεται χτισμένο, υπήρχε το Καλλιμάρμαρο Ιερό της θεάς Αρτέμιδος. Οι Μαθητές του Αποστόλου Παύλου που έφτασαν πρώτοι στο νησί, συγκέντρωσαν εδώ τους κατοίκους και κήρυξαν το χριστιανισμό, δημιουργώντας τον πρώτο «ευκτήριο οίκο», ενώ ένας απ` αυτούς ο Σωσίων χειροτονήθηκε πρώτος επίσκοπος Λευκάδος και ίδρυσε το μοναστήρι. Σύμφωνα με εκκλησιαστικές πηγές, στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου, μετά την Α` Οικουμενική Σύνοδο, ήρθαν πέντε Πατέρες με τον επίσκοπο Λευκάδας Αγάθαρχο. Δύο απ` αυτούς εγκαταστάθηκαν στη μονή και οι τρεις άλλοι ίδρυσαν το Ησυχαστήριο των Αγίων Πατέρων έξω από το χωριό Αλέξανδρος. Οι Πατέρες αυτοί έχτισαν τα πρώτα κελιά, μεγάλωσαν το ναό και οργάνωσαν το μοναχισμό στη Λευκάδα. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι η πρώτη εικόνα της Παναγίας που είχε παραγγελθεί στην Κωνσταντινούπολη, αποκαλύφθηκε «αχειροποίητος» στον ιερομόναχο και αγιογράφο Κάλλιστο, μετά από προσευχή του. Γι` αυτό ονομάστηκε και Φανερωμένη. Το μοναστήρι πήρε τη σημερινή του μορφή επί Ενετοκρατίας το 1734. Ο ναός ξαναχτίστηκε τον 19ο αιώνα, μετά από δύο πυρκαγιές και έχει χαρακτηριστικά που φανερώνουν έντονη επίδραση της Ζακυνθινής αρχιτεκτονικής.

Η εικόνα της Παναγίας (1887) είναι αντίγραφο της παλιάς θαυματουργής εικόνας της Φανερωμένης και έγινε στο Άγιο Όρος.

Το τέμπλο του έγινε μετά το 1886 και είναι έργο του Ευστάθιου Προσαλέντη του νεότερου.

Οι εικόνες του είναι έργο των αδελφών Χριστόδουλου και Θωμά Ζωγράφου από τις Χιονιάδες της Ηπείρου. Επίσης, στις ποδιές του τέμπλου υπάρχουν έργα του Λεωνίδα Σίδερη, με παραστάσεις από την Καινή Διαθήκη. Το μοναστήρι ανακαινίστηκε πρόσφατα με πρωτοβουλία του Ηγούμενου Νικηφόρου.

Κατασκευάστηκε νέα πτέρυγα κελιών, ηγουμενείο, συνοδικό, βιβλιοθήκη και παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη. Εδώ, σε σύγχρονο κτίριο, στεγάζεται και το Εκκλησιαστικό μουσείο της μονής με χαρακτηριστικά εκθέματα της εκκλησιαστικής τέχνης και παράδοσης. Εικόνες, άμφια, σκεύη και βιβλία εκτίθενται σε τρεις ορόφους δίνοντας στον επισκέπτη μια ανάγλυφη εικόνα για την εξέλιξη του πολιτισμού της Λευκάδας. Επίσης, στη μονή λειτουργεί έκθεση χριστιανικού βιβλίου, καθώς και μικρός ξενώνας για τη φιλοξενία προσκυνητών. Η Παναγία η Φανερωμένη, που στέκει για αιώνες στον ιερό βράχο, συγκεντρώνει πολλούς προσκυνητές. Είναι πολιούχος και προστάτιδα των «απανταχού της γης Λευκαδίων» και η χάρη της εορτάζεται με κάθε μεγαλοπρέπεια τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.

Του Ηλία Γεωργάκη

Ιστορικά αναθήματα της Ιεράς Εικόνος

Ψηλά σε λόφο απ᾿ όπου η θέα κόβει την ανάσα με την ομορφιά της, τρία χιλιόμετρα Ν.Δ. της πόλης της Λευκάδας, υψώνεται το Μοναστήρι τῆς Φανερωμένης, προστάτιδος και πολιούχου του νησιού.

Εμείς δεν θα σταθούμε στη μοναδική θέα, την ανεπανάληπτη ομορφιά του τοπίου. Θα εισέλθουμε στο επιβλητικό καθολικό της Μονής. Παραπλεύρως του Αγίου Βήματος υπάρχει το καλούμενο «Δεπόζιτον». Ονομάζεται δε «Δεπόζιτον» ακριβώς ο ιδιαίτερος χώρος εντός του οποίου υπάρχει ένα επίσημο προσκυνητάρι με την εικόνα του Αγίου της Εκκλησίας, εδώ της Παναγίας της Πεφανερωμένης. Συνήθως οι ναοί οι αφιερωμένοι στην Παναγία διαθέτουν «Δεπόζιτο» όπου βρίσκεται και η τιμώμενη εικόνα. Ο ιερός αυτός χώρος επικοινωνεί με ιδιαίτερη είσοδο και με το Άγιο Βήμα και με το Καθολικό, ενώ διαθέτει και έξοδο προς το προαύλιο του Μοναστηριού.

Πλησιάζουμε. Αυτό που πρώτα- πρώτα μας εκπλήσσει είναι τα αναρίθμητα, κυριολεκτικά, αφιερωμένα τάματα, τα οποία περιβάλλουν την Εικόνα. Άλλα προσφέρθηκαν ως παράκληση, άλλα για ευχαριστία, άλλα από ευγνωμοσύνη για την Κυρά. Ψηλά από το ταβάνι κρέμονται σαν δάσος τα καντήλια. Πολλά, αμέτρητα. Χρυσά, επίχρυσα, ασημένια. Ξεχωρίζει ιδιαίτερα ένα πολυκάντηλο, ασημένιο, το οποίο φέρει την επιγραφή:

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΥΣΕΒΩΝ ΛΕΥΚΑΔΙΩΝ

ΤΗ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ

ΕΠΙ ΚΑΤΑΠΑΥΣΗ ΣΕΙΣΜΩΝ 2 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1915

Όπως φαίνεται από την επιγραφή το κειμήλιο αυτό αφιερώθηκε σε έκφραση ευγνωμοσύνης των Λευκαδίων για την προστασία από τους καταστροφικούς σεισμούς του Νοεμβρίου του 1914. Μαρτυρώντας στο διάβα των χρόνων την παραδοχή της αδιάλειπτης μέριμνας της Κυράς προς το νησί Της.

Ἐνα ακόμα ιστορικό αφιέρωμα είναι τό ασημένιο καντήλι του αείμνηστου Ναυάρχου Ιωάννη Τούμπα. Σε ανάμνηση και ευχαριστία προς την «Κυρά» για τα γεγονότα οποία έλαβαν χώρα στις 22 Οκτωβρίου 1943, όταν το Αντιτορπιλικό «ΑΔΡΙΑΣ» με Κυβερνήτη τον Λευκαδίτη Αντιπλοίαρχο Ι. Τούμπα, κατά την εκτέλεση αποστολής σε περιοχή της Δωδεκανήσου προσέκρουσε σε νάρκη με αποτέλεσμα να αποκοπεί εντελώς η πλώρη, να πάθει σημαντικές ζημιές το υπόλοιπο σκάφος, να φονευθούν 21 άνδρες του πληρώματος και να τραυματιστούν 24, μεταξύ των οποίων ο Κυβερνήτης και 3 αξιωματικοί. Παρά τη κατάσταση στην οποία είχε βρεθεί το πλοίο, μπόρεσε να πλεύσει με ίδια μέσα και να προσαράξει στη Τουρκική ακτή. Στη συνέχεια, μετά από πρόχειρες επισκευές κάτω από εξαιρετικά δυσχερείς συνθήκες, το «ΑΔΡΙΑΣ» με ίδια μέσα και την πλώρη κομμένη, συνέχισε το ταξίδι και έφθασε μέχρι την Αλεξάνδρεια! για να επανενωθεί με τον υπόλοιπο Ελληνικό Στόλο. Στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας ολόκληρος ο Συμμαχικός Στόλος έχει παραταχθεί για να τιμήσει το αντιτορπιλικό μας που κατάφερε ένα ηρωϊκό ταξίδι επιστροφής αδιανόητο για όλους αλλά αντάξιο της πανάρχαιας ναυτοσύνης του Έθνους μας.

Το 1953 ο Ιωάννης Τούμπας ήρθε ευγνώμων προσκυνητής στο Μοναστήρι, όπου ο τότε Μητροπολίτης Λευκάδος κυρός Δωρόθεος του επεφύλαξε θερμή υποδοχή στην είσοδο της Μονής. Τότε ο Ναύαρχος του παρέδωσε ως αναθήματα ευχαριστίας προς την «Κυρά» το ασημένιο καντήλι μαζι με ασημένιο καραβι  αντίγραφο από το ιστορικό Αντιτορπίλικό, τα οποία τοποθετήθηκαν μπροστά στην Εικόνα της Φανερωμένης.

Σήμερα το ασημένιο καντήλι εκτίθεται στό Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ι. Μονής με την επιγραφή «ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΝΑΥΑΡΧΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥΜΠΑ  ».Ενώ στη συλλογή ομοιωμάτων πλοίων του Ναυτικού Μουσείου της Ι. Μονής περιλαμβάνεται αντίγραφο Καραβιοῦ του Αντιτορπιλικού «ΑΔΡΙΑΣ».

Αυτά τα δύο αντικείμενα αποτελούν ένα ελάχιστο δείγμα από τα αφιερώματα που η ευσέβια και η πίστη των προσκυνητών εναποθέτουν στην χάρη της «Κυράς» ως ανταπόδοση των ευεργεσιών Της και μέσω αυτών μένει ανεξίτηλη η μνήμη τους.

.

το Αντιτορπιλικο «ΑΔΡΙΑΣ» μετά την πρόσκρουση στη θαλάσσια νάρκη.

ΕΚ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ

Στίχοι ομοιοκατάληκτοι προς την Νήσον Λευκάδα

Στίχοι ομοιοκατάληκτοι προς την Νήσον Λευκάδα πολιτικοί.

Τέρπου Νήσος της Λευκάδος, μη τοσούτον κατηφής

Διά το βραχύ οτ` είσαι κατά πάντα ευτυχής.

Έχεις εύκρατον αέρα, έχεις κλίμα γηινόν

Έχεις κράτος ευσεβές τε, και εις πάντας ποθητόν.

Έχεις σέμνωμα και σκέπην, την Σεβάσμιον Μονήν.

Ως ανάκτορον ην έχει, η θεόνυμφος αγνή.

Έχει ταύτην ως καθέδρα, διά της αυτής Μορφής.

Η Βασίλισσα των όλων, ης η θέα θαυμαστή.

Ταύτιν πρέσβιν προτιθείσα, τω Θεώ υπεραυχού,

Τας ελπίδας σου απόδος, τη Μητρί τη του Θεού.

Β.        Έτεροι στίχοι προς μόνην την Θεοτόκον

Χαίροις το όντως καύχημα, Λευκάδος της σης Νήσου

Φανερωμένη Δέσποινα, τρυφής της επτανήσου.

Χαιροις εικών πανθαύμαστε, άνευ χειρός φανείσα

Τετυπωμένη θαυμαστώς, άνευ βαφής τεθείσα.

Θεοπρεπώς εμόρφωσας, επί σανίδος Κόρη

Εικόνα Σου την θαυμαστήν, ως ηρετίσω μόνη.

Και νυν τους προσκυνούντας σε, ως έσωσας πολλάκις

Πολλούς αεί περίσωζε, πεσόντας πλεονάκις.

Πρεσβείαις Σου προς Κύριον, και του ημών προστάτου

Αγγέλου ημάς λύτρωσαι, εχθρού του αποστάτου.

Γ.         Έτεροι στίχοι δωδεκασύλλαβοι, προς τους εν τη Ναώ εστώτας εορταστάς

Οι εν τω Ναώ εστώτες του Κυρίου

Τρία δε τινά κατ` εξοχήν φυλάττειν

Την τε σιωπήν εν πάση ευλαβεία

Χρηστοήθειαν και ευταξίαν πάσαν

Μη ουν δαπάνας ακροατά ον έχεις

Εν ψιθυρισμώ καιρόν επ` Εκκλησίας

Μη άνευ τινός ανάγκης εκπορεύου

Μη πολυκοιμώ, μη ρέγχε, μη πτερνίζου

Και συνεχώς μεταλλάζεις σου τον τόπον

Μη κροτοποιείς εν τοις ποσί βαδίζων

Μη τους στάσιδας τρίζε και συγχοκρότει

Ταυτ` οι πράττοντες κ` όμοια τα τούτοις

Άκαρποι εισίν ως γη ακανθηφόρος

Χαρακτήρες γαρ της αρετήςκαι τέκνα

Ήτε σιωπή και ευταξία άμα

Συν τη ηθική πέλουσιν εν συνάξει

Ώσπερ πέλουσιν εν τη αυτή τα τούτων

Αποτρόπαια της απωλείας τέκνα

Ήτε δηλαδή συνομιλία πάσα

Κακοήθεα και πάσα αταξία

Η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ (Αριστοτέλη Βαλαωρίτη) 

Χαμογελά η ανατολή και ροδοκοκκινίζει 

ολίγο ολίγο η καταχνιά, που τα βουνά στολίζει. 

Λαλεί τ΄ ορνίθι της αυγής, το πρόβατο βελάζει. 

Ξυπνούν στα πλάγια οι πέρδικες, η μια την άλλη κράζει. 

Ξυπνά κι ο γέρο γούμενος, τον όρθρο του σημαίνει 

και μουρμουρίζοντας σιγά, στην εκκλησιά πηγαίνει, 

την άγια εικόνα της Κυράς σκυφτά να προσκυνήσει. 

Κι εκεί που ετέντων ο παπάς τα χείλη να φιλήσει 

του κάστηκε πως έλειπε - παράδοξη ιστορία - 

απ΄ το θρονί της το χρυσό η Δέσποινα Μαρία. 

Ετρόμαξ΄ ο καλόγερος. Στην πλάκα γονατίζει, 

χτυπά το μέτωπο στη γη, παρακαλεί, δακρύζει. 

Με μιας αστράφτ΄ η εκκλησιά κι αισθάνεται ένα χέρι 

όπου τον ανασήκωνε. Μοσχοβολάει τ΄ αγέρι. 

Τα μάτια του άνοιξ΄ ο παπάς. Στο κάτασπρο του γένι 

το δάκρυ του εσταζε βροχή.. Κοιτάζει καθισμένη 

στο θρόνο βλέπει την Κυρά, που του χαμογελούσε 

και το Παιδί, που εχαίρετο και που τον ευλογούσε. 

- Σε ποιο καλύβι αγνώριστο, σε ποια καρδιά θλιμμένη 

να πέρασες τη νύχτα Σου, Κυρά Φανερωμένη; 

Ποιό μαραμένο λούλουδο η χάρη Σου, Κυρούλα, 

κρυφά ν΄ ανάστησε, σαν ουρανού δροσούλα; 

----------------------------------------------------------------- 

ΚΥΡΑ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ(Νικος Καρύδης):

Κυρά Φανερωμένη μου, του Λευκαδίτη σκέπη, 

χαρά σ `τον που σε προσκυνά, χαρά στον που σε βλέπει. 

Σεμνή Παρθένο να κρατάς στ` απέριττο Θρονί σου 

τον Γιόκα σου τον ακριβό και τον Μονογενή σου. 

Κι από τα πεύκα γύρωθε κι από τον κάμπο κάτω 

κι απ` του Ιονίου την πνοή που γέμει αφρό δροσάτο. 

Κι από τα θάμνα, τα στρουθιά και τα άγρια λουλούδια 

μύρα, ψαλμούς, λιβανωτό σου στέλνουν τα αγγελούδια. 

Κάμε, Κυρά μου, του φτωχού τον μόχθο ευλογία, 

του ανήμπορου τον πυρετό κάν` τον δροσιά αγία. 

Της μάνας τον παραδαρμό που `χει παιδί στα ξένα 

κάν` τον τραγούδι και χορό με κορυφαία εσένα. 

Βλόγα, Κυρά μου, του φτωχού το λάδι και το αμπέλι 

ως σ` ευλογούν ακοίμητοι οι δυό σου οι Αγγέλοι. 

Κι ως στέκονται ο ένας ζερβά κι ο άλλος στα δεξιά σου, 

στέλνε μας θεία μηνύματα και σώζε τα παιδιά σου. 

Φανέρωνέ μας, Δέσποινα, την κρύφια τη βουλή σου, 

διώξ` το κακό κι αγκάλιασε το όμορφο το νησί σου. 

Ως αγκαλιάζει με στοργή τα τέκνα της η μάνα, 

ως αγκαλιάζει την ψυχή του δειλινού η καμπάνα. 

Κι αξίωσέ μας αν ποτέ στα ξένα κοιμηθούμε 

στο χώμα της δικής σου γης ανάπαυση να βρούμε. 

Κυρά Φανερωμένη μου, της πίστης μου λαμπάδα, 

Κυρά μου και Βασίλισσα, βοήθα την Λευκάδα. 

-------------------------------------------------------------------------------------------- 

ΚΥΡΑ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ (Ηλίας Γεωργάκης)

Aνεβαίνω τα σκαλιά 

βλέπω θάλασσα πλατιά, 

του Θεού την ομορφιά 

στο Ιβάρι τον ψαρά. 

Βλέπω πόλη, ελαιώνα 

και στον Κάστρο τον αιώνα, 

τη ζωή μου να περνά 

σαν τη βάρκα στ΄ανοιχτά. 

Κατεβαίνω τα σκαλιά 

με το σύννεφο αγκαλιά 

βλέπω Κάστρο-Αη Γι`αννη 

των κυμάτων το σεργιάνι, 

βλέπω Γύρα, βλέπω Μύλους 

στην αμμογλωσσα δυο φίλους. 

Ανεβαίνω τα σκαλιά 

με την πίστη στην καρδιά 

στη Κυρά να προσκυνήσω 

μια χάρη να ζητήσω. 

Στη Κυρά Φανερωμένη 

θα της πώ να περιμένει 

στην εικόνα θα σταθώ 

με ελπίδα θυμιατό 

Στην Κυρά την Παναγιά 

θα ανάψω δυό κεριά 

πως μια μέρα θα γυρίσω 

άγιο χώμα να φιλήσω.

00:20:27

2016-06-17