Η ενεργητική ακρόαση είναι το κλειδί για μια επιτυχημένη σχέση γονέων – παιδιών. Όλοι θέλουμε τα παιδιά μας να είναι σε θέση να κατανοούν τα συναισθήματα των άλλων, και να ανταποκρίνονται σε αυτά αναλόγως.

Η ενσυναίσθηση είναι μια σημαντική πτυχή της συναισθηματικής νοημοσύνης, και είναι ένα ουσιαστικό προσόν για τη διατήρηση σχέσεων. Οι αναπτυξιολόγοι αναφέρουν ότι αυτή η ικανότητα να εμφανίζεται φυσικά, όσο το παιδί ωριμάζει, εφ `όσον έχει έναν ασφαλή δεσμό με τους ανθρώπους που το φροντίζουν. Δηλαδή, τα παιδιά θα έχουν ενσυναίσθηση, εάν πιστεύουν ότι έχουν κάποιον που τα εκτιμά και τα καταλαβαίνει. Πώς μπορούν οι γονείς να αποδείξουν τη φροντίδα τους και την κατανόησή τους; Ένας τρόπος είναι μέσω της ενεργητικής ακρόασης.

Το να ακούς ακούγεται αρκετά εύκολο!

Ακούμε τους ανθρώπους κάθε μέρα. Αλλά συχνά, ειδικά σε καταστάσεις υψηλής πίεσης και άγχους, αποσπάται η προσοχή μας και σκεφτόμαστε τι θέλουμε να πούμε εμείς, αντί να εστιάζουμε και να προσπαθούμε να καταλάβουμε την οπτική γωνία του άλλου. Η ενεργητική ακρόαση αποτελεί βασική δεξιότητα (για τους γονείς, τους συζύγους, τους ηγέτες, τους εργοδότες). Ο Carl Rogers, ιδρυτής της ανθρωπιστικής προσέγγισης στην ψυχολογία, και ο Richard Farson έγραψαν ένα άρθρο που ονομάζεται Ενεργητική Ακρόαση το 1957. Εστίασαν στις επιχειρηματικές σχέσεις, αλλά οι ίδιες αρχές ισχύουν με τους γονείς και τα παιδιά, τους συζύγους ή τους φίλους.

Με τα παιδιά, η ενεργητική ακρόαση, όχι μόνο τα βοηθά να αισθάνονται ότι οι γονείς (οι δάσκαλοι, κλπ) τα καταλαβαίνουν και τα εκτιμούν, αλλά τα βοηθά και στο να κατανοήσουν τους εαυτούς τους.

Με 4 απλά βήματα

Ας δούμε λοιπόν, πως η ενεργητική ακρόαση μπορεί να εφαρμοστεί από τους γονείς με 4 βήματα:

1. Ακούστε το συνολικό μήνυμα: Πολλές φορές τα παιδιά θα σας πουν κάτι αρκετά κατανοητό, αλλά συχνά, απλές αλλαγές στη διατύπωση μπορούν να μεταβιβάσουν τις πληροφορίες. Δε χρειάζεται ιδιαίτερη ερμηνεία όταν το παιδί σας πει «ο δάσκαλος μας έβαλε ασκήσεις μαθηματικών για το σπίτι σήμερα». Αν όμως αναστενάζοντας πει «ο δάσκαλος μας έβαλε περισσότερες ασκήσεις μαθηματικών για το σπίτι σήμερα» υπάρχει κάποια επιπρόσθετη σημαντική πληροφορία. Η δήλωση αυτή μπορεί να σημαίνει ότι το παιδί αισθάνεται κουρασμένο ή απογοητευμένο με τα μαθηματικά. Ο γονέας που θα απαντήσει λέγοντας «Ας ξεκινήσουμε λοιπόν..." έχασε την ευκαιρία. Αντ `αυτού, μια απάντηση ενεργητικής ακρόασης θα μπορούσε να είναι η εξής «Ακούγεσαι σαν να είσαι κουρασμένος για να κάνεις τις ασκήσεις μαθηματικών το βράδυ». Μια τέτοια απάντηση θα μπορούσε να κάνει το παιδί να καταλάβει ότι το μήνυμά του έχει γίνει κατανοητό από τον γονέα.

2. Ανταποκριθείτε στα συναισθήματα: Αυτό είναι πιθανόν ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που οι γονείς πρέπει να κάνουν. Απαιτεί από αυτούς να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι τους λέει το παιδί, χωρίς να προσφέρουν άμεσα λύσεις, να προσπαθούν να το κάνουν να αισθανθεί καλύτερα, να το πείθουν με μια άλλη άποψη ή να παίρνουν προσωπικά ό, τι λέει. Αν στείλω το παιδί μου στο δωμάτιό του επειδή με βρίζει, μπορεί να μην το ακούσω ξανά να βρίζει , αλλά υπάρχει περίπτωση να μου μιλήσει ξανά όταν είναι θυμωμένο; Θα μάθει καλύτερους τρόπους να κατανοήσει ή να εκφράζει τα συναισθήματά του, όντας μόνο στο δωμάτιό του; Απίθανο. Είναι καλύτερο αν μπορώ να σταματήσω να παίρνω προσωπικά αυτά που λέει, να χρησιμοποιήσω δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης, και να πω «είσαι πολύ θυμωμένος αυτή τη στιγμή». Μπορώ να του μιλήσω για τη γλώσσα αργότερα, όταν είναι ήρεμο, αλλά αν είναι τρελαμένο, πρέπει να ξέρει ότι θέλω να καταλάβω το λόγο. Διαφορετικά, γιατί να έρχεται σε μένα όταν έχει ένα πρόβλημα; Οι απαντήσεις των γονέων στα συναισθήματα των παιδιών τους τα βοηθά να κατανοήσουν καλύτερα και να αναπτύξουν τη γλώσσα για να μιλάνε γι` αυτά.

3. Εντοπίστε τα «συνθήματα»: Τα παιδιά δεν επικοινωνούν μόνο λεκτικά. Οι γονείς που είναι ευαίσθητοι στη γλώσσα του σώματος, στον τόνο της φωνής και στους δισταγμούς/ κομπιάσματα της ομιλίας είναι πιθανό να κατανοήσουν καλύτερα πως νιώθει ένα παιδί. Τα μη λεκτικά μηνύματα είναι ακόμα πιο σημαντικά στις μικρότερες ηλικίες όπου τα παιδιά δεν έχουν μάθει να εκφράζουν τα συναισθήματά τους μέσα από τις λέξεις. Γι` αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να ακούνε όλο το μήνυμα, να χρησιμοποιούν τη γλώσσα του σώματος και άλλους μη λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας για να καταλάβουν πως ακριβώς αισθάνονται τα παιδιά τους.

4. Βεβαιώστε το παιδί ότι έχετε καταλάβει: Όταν νομίζεται ότι έχετε καταλάβει αυτό που σας λέει το παιδί σας, είναι πολύ σημαντικό να του το δείξετε είτε παραφράζοντας είτε αναδιατυπώνοντας τα λεγόμενα του. Θυμηθείτε ότι το να πείτε «Ακούγεσαι σαν να είσαι κουρασμένος για να κάνεις τις ασκήσεις μαθηματικών το βράδυ» δε σημαίνει ότι συμφωνείτε με την άποψη του εκπαιδευτικού. Σημαίνει ότι αναγνωρίζετε το πώς το παιδί σας βλέπει τα πράγματα, κατανοείτε τη δική του οπτική. Στην πραγματικότητα είναι καλύτερο να μη συμφωνείτε συχνά με το παιδί, γιατί έτσι του στερείτε τη δυνατότητα να σκέφτεται εναλλακτικές λύσεις. Για παράδειγμα, εάν το παιδί σας πει «οι φίλοι μου μιλούσαν και γελούσαν και αισθάνθηκα άσχημα γιατί νόμιζα ότι με κουτσομπόλευαν» δεν είναι και τόσο βοηθητική μια απάντηση του τύπου «είναι όντως άσχημο οι φίλοι σου να σε σχολιάζουν και να γελάνε», αντίθετα είναι πολύ καλύτερη μια απάντηση όπως «μμμ, μου λες δηλαδή ότι νιώθεις λυπημένος επειδή νομίζεις ότι οι φίλοι σου λένε άσχημα πράγματα για σένα» Είναι μια λεπτή διαφορά, η οποία όμως δίνει την ευκαιρία στο παιδί να εξετάσει τις εναλλακτικές λύσεις.

Της Φάνιας Βιλλιώτη, ψυχολόγου, συμβουλευτική γονέων -μαθησιακές δυσκολίες, www.taksidipsyxis.com

familylife.gr

2012-06-26