Η ανακοίνωση για τον εντοπισμό σωματιδίων που φαίνονται να ταξιδεύουν ταχύτερα από το φως έκανε αίσθηση την περασμένη εβδομάδα. Αν και μένει να αποδειχθεί αν οι παρατηρήσεις ευσταθούν, η Ιστορία έχει δείξει ότι το να στοιχηματίζει κανείς κατά του Αϊνστάιν είναι σίγουρος τρόπος να χάσει τα λεφτά του.

Εδώ και πάνω από έναν αιώνα, πολλοί προσπάθησαν να βρουν ασυνέπειες στη Γενική και την Ειδική Σχετικότητα -από διάφορους φυσικούς μέχρι το Ναζιστικό Κόμμα της Γερμανίας, το οποίο ενθάρρυνε τη δημοσίευση ενός έργου με τίτλο Εκατό Συγγραφείς Κατά του Αϊνστάιν. Και παρόλο που υπήρξαν πειραματικά αποτελέσματα που έδειχναν στην αρχή να διαψεύδουν τη σχετικότητα, όλα διαπιστώθηκε τελικά ότι δεν απέκλιναν από τη θεωρία.

Όπως επισημαίνει ο Πίτερ Γκάλισον, ιστορικός της επιστήμης στο Χάρβαρντ, η Σχετικότητα επέζησε μέχρι σήμερα «παρόλο που δοκιμάστηκε πιο σκληρά από οποιαδήποτε άλλη θεωρία στις φυσικές επιστήμες».

Ακόμα και ο ίδιος ο Αϊνστάιν έκανε λάθος όταν αποκάλεσε τη λεγόμενη κοσμολογική σταθερά τη «μεγαλύτερη γκάφα» του. Ο μεγάλος φυσικός είχε εισάγει τη σταθερά στη Γενική Σχετικότητα ως δύναμη που εμποδίζει την κατάρρευση του Σύμπαντος. Το 1998, όμως, νέες παρατηρήσεις έδειξαν δεν επρόκειτο για γκάφα, αφού η διαστολή του Σύμπαντος επιταχύνεται λόγω μιας μυστηριώδους δύναμης που αντιστοιχεί στην κοσμολογική σταθερά.

Δεδομένης της μαθηματικής κομψότητας των θεωριών του Αϊνστάιν και μιας πληθώρας πειραμάτων που τις επιβεβαιώνουν, οι 12 επιστήμονες που κλήθηκαν να σχολιάσουν την τελευταία είδηση στο Associated Press ήταν επιφυλακτικοί, δύσπιστοι, ή απλά δεν την πίστεψαν.

Την περασμένη Πέμπτη, ο Αντόνιο Ερεντιτάτο, ο οποίος είναι και επικεφαλής του Κέντρου Στοιχειώδους Φυσικής «Άλμπερτ Αϊνστάιν» στη Βρέμη, παρουσίασε με κάθε επιφύλαξη τις παρατηρήσεις του για νετρίνα που κινούνται ταχύτερα από το φως. Η ομάδα του πέρασε μάλιστα δύο ώρες στο CERN απαντώντας στις αυστηρές ερωτήσεις ενός δύσπιστου ακροατήριου.

Δεδομένου ότι η ταχύτητα του φωτός (299.792 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτα στο κενό) είναι μια σταθερά (c) που απαντάται σε πλήθος εξισώσεων της σύγχρονης φυσικής, η υπέρβασή της από οποιοδήποτε σωματίδιο θα προκαλούσε ρωγμές στα θεμέλια της Σχετικότητας.

Μεταξύ άλλων, η υπέρβαση της ταχύτητας του φωτός θα άνοιγε το δρόμο για ταξίδια πίσω στο χρόνο, και επιπλέον θα παραβίαζε την αρχή της αιτιότητας, αφού ένα αποτέλεσμα θα μπορούσε να προηγείται της αιτίας του.

«Είναι επικίνδυνο να στοιχηματίζει κανείς κατά του Αϊνστάιν» λέει ο Ρομπ Πλάνκετ, φυσικός του αμερικανικού εργαστηρίου Fermilab, ο οποίος έχει πειραματιστεί κι αυτός με την ταχύτητα του φωτός και θα εξετάσει τα νέα ευρήματα.

Στο τελευταίο πείραμα, που ονομάζεται OPERA, μια δέσμη εξωτικών σωματιδίων που ονομάζονται νετρίνα ταξίδεψε από το CERN, στα σύνορα Γαλλίας-Ελβετίας, μέχρι το Εθνικό Εργαστήριο του Γκραν Σάσο στην Ιταλία. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι τα νετρίνα διήνυσαν τη διαδρομή των 730 χιλιομέτρων 60 νανοδευτερόλεπτα ταχύτερα από το αναμενόμενο.

Τα ευρήματα δεν έχουν ακόμα επιβεβαιωθεί και οι ερευνητές έσπευσαν να δηλώσουν ότι προς το παρόν «αποφεύγουν εσκεμμένα κάθε θεωρητική ή φαινομενολογική ερμηνεία των αποτελεσμάτων».

Σχολιάζοντας την είδηση, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κολούμπια Μπράιαν Γκριν δήλωσε ότι στοιχηματίζει «ό,τι πολυτιμότερο έχει» πως οι παρατηρήσεις θα διαψευστούν.

Ακόμα και ο Εραντιτάτο επισημαίνει ότι, ακόμα και σε περίπτωση που τα αποτελέσματα του πειράματός του αποδειχθούν αληθή, οι θεωρίες του Αϊνστάιν δεν θα πεθάνουν: «Όταν ο Αϊνστάιν διατύπωσε τη σχετικότητα, αυτό δεν κατέστρεψε τον Νεύτωνα. Στην πραγματικότητα, ο Νεύτωνας εξηγεί το 99,9% όσων συμβαίνουν γύρω μας. Σε ορισμένες όμως ειδικές περιπτώσεις, αναγκαζόμαστε να καταφύγουμε στη σχετικότητα».

»Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι μια μέρα διαπιστώνουμε ότι, κάτω από ακραίες συνθήκες, θα πρέπει να κάνουμε διορθώσεις σε όσα γνωρίζουμε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο Αϊνστάιν είχε άδικο» λέει ο ερευνητής.

Προφανώς, η πίστη των φυσικών στον μεγάλο δάσκαλο είναι σχεδόν ακλόνητη. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η πίστη τους παίρνει θρησκευτικές διαστάσεις.

Το καλό με την επιστήμη είναι ότι κάθε θεωρία μπορεί και πρέπει να υποβάλλεται σε πειραματικό έλεγχο. Ουσιαστικά, οι πειραματικοί επιστήμονες ενθαρρύνονται να τα βάζουν με το κατεστημένο, να τα βάζουν ακόμα και με εμβληματικές φυσιογνωμίες όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν.

2011-09-27

tanea.gr