Ο εκφοβισμός (bullying) στον χώρο εργασίας

Ο εργασιακός εκφοβισμός έχει λάβει αρκετή προσοχή τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της αύξησης των περιστατικών ατόμων οι οποίοι υφίστανται οι ίδιοι ή παρακολουθούν τον εκφοβισμό κάποιου συναδέρφου σε διάφορους χώρους εργασίας.

Τι είναι όμως ο εργασιακός εκφοβισμός;

Ο εργασιακός εκφοβισμός είναι μια χρόνια μορφή κακοποίησης η οποία θα μπορούσε να οριστεί ως «η συστηματική καταδίωξη ενός συναδέρφου, κατωτέρου ή ανωτέρου σε εργασιακή βαθμίδα, η οποία εάν συνεχιστεί μπορεί να προκαλέσει σοβαρά κοινωνικά, ψυχολογικά και ψυχοσωματικά προβλήματα στο θύμα» (Einarsen, 1999).

Υποστηρίζεται ότι δεν είναι αυτός καθεαυτός ο εργασιακός εκφοβισμός που μπορεί να βλάψει σοβαρά το θύμα, αλλά αυτό εξαρτάται σημαντικά και από την συχνότητα της συμπεριφοράς, τις καταστάσεις κατά τις οποίες συμβαίνει, το χάσμα δύναμης ισχύος μεταξύ του θύματος και του θύτη, το αδιέξοδο στο οποίο μπορεί να βρίσκεται το θύμα και η στάση του θύματος απέναντι στις προθέσεις του θύτη.

Συμπεριφορές εργασιακού εκφοβισμού μπορεί να περιλαμβάνουν: προσβλητικές εκφράσεις, κορόιδεμα, βρισιές, παρατσούκλια, κουτσομπολιό, διάδοση φημών, ανάθεση υποτιμητικών εργασιών, δημόσια υποτίμηση, άσκηση αρνητικής κριτικής, και αδικαιολόγητες κατηγορίες στα οποία επαναλαμβανόμενα εκτίθεται ένα άτομο στον χώρο εργασίας.

Εργασιακός εκφοβισμός και ψυχική υγεία

Ο εργασιακός εκφοβισμός έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων υψηλών επιπέδων άγχους, ποσοστών κατάθλιψης και κρίσεων πανικού. Επίσης παρότι ο εκφοβισμός μπορεί να μην πληροί ακριβώς τα κριτήρια ενός παράγοντα που θα μπορούσε να οδηγήσει στην βίωση ενός μετατραυματικού στρες, ωστόσο κάποιες έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα τα οποία είχαν υποστεί εργασιακό εκφοβισμό παρουσίαζαν παρόμοια συμπτώματα με άτομα τα οποία είχαν υποστεί κακοποίηση.

Το άτομο που υφίσταται τον εργασιακό εκφοβισμό μπορεί να βιώνει έντονα συναισθήματα ταπείνωσης, κατωτερότητας, αβοήθητου και αδυναμίας να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Επίσης μπορεί να παρουσιάζει αυξημένες δυσκολίες συνεργασίας και απόδοσης στην δουλειά του. Ακόμη ψυχοσωματικές ενοχλήσεις όπως πονοκεφάλους, στομαχικούς και μυϊκούς πόνους. Το άτομο μπορεί να βρίσκεται συνεχώς σε εγρήγορση μήπως ανά πάσα στιγμή υποστεί την ίδια άσχημη συμπεριφορά. Μπορεί να βιώνει έντονο άγχος, αδυναμία χαλάρωσης και δυσκολία στον ύπνο με την σκέψη ότι την επόμενη μέρα ίσως αντιμετωπίσει τα ίδια. Να κάνει πολλές απουσίες από την εργασία για να αποφύγει την επαφή. Μπορεί πιστεύοντας ότι δεν υπάρχει ελπίδα ή/και νόημα να προσπαθήσει να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να θέσει όρια στον θύτη του να αποσυρθεί και να απομονωθεί από τον κοινωνικό και εργασιακό περίγυρο. Αυτό έχει ως συνέπεια πολλές φορές η κατάσταση να επιδεινώνεται.

Συνέπειες της ύπαρξης περιστατικών εκφοβισμού στον ίδιο τον εργασιακό χώρο

Ο εκφοβισμός δεν έχει μόνο συνέπειες στο ίδιο το άτομο, αλλά και στον χώρο εργασίας, καθώς έρευνες δείχνουν ότι σε εργασιακούς χώρους στους οποίους είχαν παρατηρηθεί φαινόμενα εκφοβισμού η απόδοση και παραγωγικότητα μειώθηκε εξαιτίας του υψηλού στρες των ατόμων που υφίσταντο των εκφοβισμό, αλλά και άλλων εργαζομένων οι οποίοι καθημερινά ένιωθαν φόβο μήπως είναι το επόμενο θύμα. Στη μείωση της αποδοτικότητας συνέβαλαν επίσης οι συχνές απουσίες, οι παραιτήσεις υπαλλήλων που υφίσταντο ή παρακολουθούσαν τον εκφοβισμό, το κόστος και ο χρόνος που απαιτούνταν για την εκπαίδευση νέων υπαλλήλων και η έλλειψη ομαδικού πνεύματος εργασίας. Τέλος το κακό αυτό περιβάλλον εργασίας είχε αρνητικές συνέπειες στην εικόνα των επιχειρήσεων με μια από τις συνέπειες την απώλεια πελατών.

Τι θα βοηθούσε σε περιπτώσεις εκφοβισμού στον εργασιακό χώρο

Πολλά άτομα που υφίστανται κάποιου είδους εκφοβισμό δεν κάνουν καμία προσπάθεια να το αντιμετωπίσουν φοβούμενοι ότι αυτό θα έχει χειρότερες συνέπειες. Όσο όμως κανείς δεν μιλά για αυτό, είτε είναι το άτομο που δέχεται τον εκφοβισμό είτε κάποιοι που μπορεί να το παρακολουθούν, τόσο περισσότερη δύναμη αποκτά αυτός που ασκεί τον εκφοβισμό. Η σιωπή μπορεί να είναι συνενοχή.
Εάν είναι εφικτό πείτε ξεκάθαρα στο άτομο που σας ενοχλεί ότι η συμπεριφορά αυτή δεν είναι επιτρεπτή και δεν θα δεχτείτε την συνέχισή της. Αν είναι δύσκολο για κάποιον λόγο ζητήστε από κάποιον συνάδελφο που εμπιστεύεστε να είναι μαζί σας ή απευθυνθείτε σε κάποιον ανώτερο, στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού ή στον σύλλογο σας.
Αν σας λείπουν δεξιότητες διεκδικητικής συμπεριφοράς απευθυνθείτε σε έναν ειδικό που θα μπορούσε να σας βοηθήσει ή παρακολουθείστε κάποιο σχετικό σεμινάριο.
Κρατήστε σημειώσεις σχετικά με τα γεγονότα που έχουν συμβεί, με λεπτομέρειες σχετικά με το πότε, πως, πόσες φορές συνέβη αυτό, ποιοι μπορεί να ήταν παρόντες. Κρατείστε αντίγραφα των emails ή άλλων των ηλεκτρονικών συνομιλιών μέσω των οποίων δεχθήκατε τον εκφοβισμό.
Ενταχθείτε σε ομάδες συναδέλφων οι οποίοι θα μπορούσαν να σας υπερασπιστούν αν επιχειρήσει να σας ενοχλήσει με όποιον τρόπο.
Πολλές φορές αυτός που ασκεί τον εκφοβισμό χρειάζεται και την ομάδα υποστήριξης του. Μην γίνεστε η υποστηρικτική του ομάδα είτε συμμετέχοντας είτε μένοντας απαθείς παρακολουθώντας την κακοποίηση ενός συναδέλφου.
Κάποιες φορές τα άτομα που συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο μπορεί να μην καταλαβαίνουν τις συνέπειες των πράξεων τους. Θα ήταν καλό να τους επισημανθεί η συμπεριφορά τους και οι συνέπειες αυτής.
Οι ίδιοι οι οργανισμοί, οι εταιρείες, οι επιχειρήσεις είναι υπεύθυνοι για την διασφάλιση ενός καλού, υγιούς και ασφαλούς περιβάλλοντος εργασίας για όλους τους εργαζομένους. Θα ήταν καλό να έχουν μια αυστηρή πολιτική κατά του εκφοβισμού στον εργασιακό χώρο, όπως και να ενημερώνουν και να εκπαιδεύουν τους εργαζομένους τους σε σχετικά θέματα και σε τρόπους αντιμετώπισης δυσκολιών στον χώρο εργασίας.
Αν δεν μιλήσει κανείς για αυτό μπορεί ο εκφοβισμός να γίνει ακόμη και η «κανονικότητα» μέσα στον χώρο εργασίας.