Το να ξεκινήσει μια φονική διεθνής πανδημία με «όχημα» έναν  μυστηριώδη παθογόνο μικροοργανισμό στη Γερμανία μοιάζει με  σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας. Και όμως σήμερα  στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχει σημάνει συναγερμός γιατί, πιθανώς  λόγω κακοπλυμένων λαχανικών, ένα άγνωστο και εξαιρετικά τοξικό στέλεχος του βακτηρίου Εscherichia coli προσέβαλε περισσότερα από 1.500 άτομα σε εννέα χώρες και σκότωσε 18 Γερμανούς και έναν Σουηδό μέσα σε λίγες ημέρες. Ο αναπτυγμένος κόσμος νιώθει αυτάρεσκα ασφαλής απέναντι σε επιδημίες, πανδημίες, εξωτικές ασθένειες και λοιμώδεις νόσους από το  «παρελθόν», την ώρα που, όπως προειδοποιούν οι ειδικοί, στο  μικρό μας «παγκόσμιο» χωριό αυτοί οι σιωπηλοί δολοφόνοι μπορεί να χτυπήσουν ξανά ανά πάσα στιγμή. «Τα νέα ανθεκτικά παθογόνα βακτήρια δεν θα εξαφανιστούν.Μπορούμε να μετριάσουμε την κατάσταση, ίσως να επιβραδύνουμε τον ρυθμό με  τον οποίο γίνονται ανθεκτικότερα,είναι όμως απίθανο τελικά  να κερδίσουμε τη μάχη» είχε υποστηρίξει απαισιόδοξα μιλώντας  στον «Νew Υorker» ο Αμερικανός Ρόμπερτ Μέλερινγκ, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, κορυφαίος ερευνητής στην  ανθεκτικότητα των βακτηρίων στα αντιβιοτικά.

Oι παθογόνοι μικροοργανισμοί φαίνεται ότι βρίσκονται πάντοτε ένα βήμα πιο μπροστά από τον άνθρωπο. Και οι επιδημίες πλέον δεν περιλαμβάνουν μόνο «μοντέρνα» νοσήματα, όπως ο πρόσφατος ιός της νέας γρίπης Η1Ν1 ή ο ιός ΗΙV που προκαλεί το ΑΙDS. Σε πείσμα του πολιτισμού, η χολέρα, η ελονοσία, η πανώλη και η φυματίωση δεν εξαλείφθηκαν ποτέ.

Η ουσιαστική εξαφάνιση των μεταδοτικών λοιμωδών νοσημάτων που παρατηρήθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στον δυτικό κόσμο δεν πρέπει επ΄ ουδενί να καθησυχάζει, καθώς είναι αποτέλεσμα της παρουσίας ενός συστήματος υγείας το οποίο τα καταπολεμά ενεργητικά μέσα από το καθαρό νερό, την αποχέτευση, τους εμβολιασμούς και την επιτήρηση.

Η άμβλυνση ή η εξαφάνιση αυτού του συστήματος πιθανότατα θα οδηγήσει σε επανεμφάνιση αυτών των νοσημάτων, όπως π.χ. έγινε στις χώρες της τέως Σοβιετικής Ενωσης στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όπου η παραμέληση των εμβολιασμών οδήγησε σε επιδημία διφθερίτιδας- οξύ μικροβιακό νόσημα που προκαλεί φαρυγγίτιδα και πυρετό και ορισμένες φορές συνδέεται με θανατηφόρες επιπλοκές-, με 150.000

κρούσματα και 4.000 νεκρούς, ενώ κρούσματα της νόσου έχουν αναφερθεί στη Φινλανδία, στη Γερμανία, στη Νορβηγία και στην Πολωνία.

Παράλληλα, η πολύ εύκολη μετακίνηση μεγάλου αριθμού ατόμων σε διάφορα σημεία του πλανήτη (μετανάστες, άτομα που κάνουν συχνά ταξίδια αναψυχής ή επαγγελματικά ταξίδια) κάνει πολύ πιθανή την παρουσία ασθενών με κάποιο λεγόμενο τροπικό νόσημα σε κάποια δυτική πρωτεύουσα κατά τον χρόνο επώασης του νοσήματος.

Αναμφίβολα το λοιμώδες νόσημα με τους περισσότερους θανάτους παγκοσμίως είναι το ΑΙDS. Παρά το γεγονός ότι δεκάδες ερευνητικά ιδρύματα πασχίζουν να βρουν μια αποτελεσματική θεραπεία και ένα εμβόλιο, αλλά και παρ΄ ότι τα αντιρετροϊκά φάρμακα βελτιώνουν σημαντικά τη ζωή των ασθενών στη Δύση, δεν ισχύει το ίδιο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου ολόκληρες γενιές ξεκληρίζονται από την ασθένεια και η πρόληψη αποτελεί συχνά «ευσεβή πόθο». Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, υπολογίζεται ότι ως το 2030 το ΑΙDS θα θεωρείται η τρίτη αιτία θανάτου μετά τις καρδιοπάθειες και τα εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ ως 117 εκατομμύρια άτομα θα πεθάνουν από τον ΗΙV από το 2002 ως το 2030.

Σημαντική αύξηση όμως εμφανίζουν τα τελευταία χρόνια και τα κρούσματα φυματίωσης- νόσου που οι περισσότεροι Δυτικοί θεωρούν ότι εμφανίζεται πια μόνο σε... όπερες και μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, όπως η «Κυρία με τις καμέλιες» του Αλέξανδρου Δουμά- όχι μόνο στη Νοτιοανατολική Ασία και στην Υποσαχάρια Αφρική, αλλά και στην Ανατολική και στη Δυτική Ευρώπη, κυρίως μεταξύ μεταναστών (αύξηση κατά 40%50%).

Υπαίτια για οκτώ εκατομμύρια κρούσματα και δύο εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο, η φυματίωση μεταδίδεται μέσω του αέρα σε 10-15 άτομα από κάθε νοσούντα, ενώ εξαιτίας της πολύμηνης θεραπείας που απαιτείται πολλοί είναι αυτοί που αναπτύσσουν την πολυανθεκτική και σχεδόν αθεράπευτη μορφή της.

Παρόμοιους κίνδυνους εγκυμονεί πλέον και η ελονοσία, καθώς σε ορισμένα φάρμακα εμφανίζει τόση ανθεκτικότητα ώστε να συνιστά κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Υπαίτιος; Το πλασμώδιο του Λαβεράν, το οποίο μεταδίδεται από θηλυκά κουνούπια, ευθύνεται για 300-500 εκατομμύρια νέα περιστατικά ετησίως και ένα-δύο εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο, ενώ τα κρούσματα ελονοσίας έχουν δεκαπλασιαστεί στην Ευρώπη το τελευταίο διάστημα. Με το 85% των θυμάτων της ασθένειας να είναι κάτω των πέντε ετών, δεν είναι τυχαίο που το φιλανθρωπικό Ιδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς αφιερώνει σημαντικά κονδύλια στην καταπολέμησή της.

Αν πιστεύει κανείς ότι και η χολέρα είναι μια νόσος που αποτελεί παρελθόν, αρκεί να θυμηθεί το διπλό χτύπημα που δέχτηκε η Αϊτή τον Ιανουάριο του 2010 τόσο από τον σεισμό όσο και από την εμφάνιση κρουσμάτων της ασθένειας στο πολύπαθο νησί. Συνολικά περισσότερα από 5.500 άτομα έχασαν τη ζωή τους λόγω των άθλιων συνθηκών υγιεινής και της έλλειψης καθαρού νερού τότε από λοιμώξεις του λεπτού εντέρου που προκαλούνται από το βακτήριο δονάκιο της χολέρας.

Τα τελευταία χρόνια ξεσπάσματα χολέρας έχουν καταγραφεί σε χώρες γύρω από την Κασπία και τη Μεσόγειο. Θύμα της υπήρξε το 1893 ο διάσημος συνθέτης Πιοτρ Ιλιτς Τσαϊκόφσκι.

Αλλη ενδημική νόσος, η οποία απαντάται ακόμη σε αρκετά μέρη του κόσμου και στο παρελθόν έχει αποδεκατίσει εκατομμύρια ανθρώπους, είναι η πανώλη. Αρχαιότατη νόσος, που μεταφέρεται μέσω των τρωκτικών, των ψύλλων, αλλά υπό προϋποθέσεις και μέσω του αέρα, της άμεσης επαφής και του μισομαγειρεμένου φαγητού.

Η πρώτη καταγεγραμμένη πανδημία «πήρε» 100 εκατομμύρια ψυχές την εποχή του Ιουστινιανού και δεν έπαψε να επανεμφανίζεται στην Ευρώπη ως το τέλος του 1800, αλλά και να προκαλεί εφιάλτες για τον «μαύρο θάνατο» και πολύ αργότερα.

SOS-ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΣΦΑΛΗ...ΣΑΛΑΤΑ

1 Πλένετε πάντοτε σχολαστικά τα χέρια σας προτού καθήσετε στο τραπέζι, αλλά και πριν από το μαγείρεμα.

2 Διαχωρίζετε πάντοτε τα λαχανικά από τα ωμά και τα μαγειρεμένα κρέατα κατά τη συντήρησή τους στο ψυγείο και μη χρησιμοποιείτε τα ίδια σκεύη για τα μεν και τα δε όταν ετοιμάζετε το φαγητό.

3 Πλένετε πάντοτε πολύ καλά φρούτα και λαχανικά, κυρίως όταν πρόκειται να τα καταναλώσετε ωμά και ξεφλουδίζετέ τα ει δυνατόν.

4 Αποφεύγετε, ει δυνατόν, τις έτοιμες κομμένες σαλάτες που βρίσκονται στα ψυγεία των σουπερμάρκετ, διότι δεν είναι πάντοτε εγγυημένες οι προδιαγραφές ασφαλείας στη γραμμή παραγωγής.

ΜΑΚΑΒΡΙΟ ΣΠΙΡΑΛ ΘΑΝΑΤΟΥ ΜΕ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΘΥΜΑΤΑ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ

Ο «Μαύρος Θάνατος» του Μεσαίωνα πήρε τον Δρόμο του Μεταξιού

Με αρχική προέλευση την Κίνα (1334),η πανώλη εξαπλώθηκε μέσω περιηγητών και εμπόρων στη Μεσόγειο και την Ευρώπη και έφτασε στο αποκορύφωμά της μεταξύ 1348 και 1350,ενώ συνέχισε να επανέρχεται στην Ευρώπη,ωσότου σβήσει το 1666. Εκτιμάται ότι πήρε συνολικά ως και 200 εκατομμύρια ψυχές,σκοτώνοντας περισσότερο από το 30% του ευρωπαϊκού πληθυσμού.

1816: χολέρα από την Ινδία ως την Κίνα και την Κασπία

Αν και η χολέρα δεν έπληττε την Ινδία για πρώτη φορά το 1816, τότε ήταν που η λοιμώδης νόσος επεκτάθηκε από τη Βεγγάλη σε ολόκληρη την Ινδία,στη Ρωσία,στην Κασπία και τελικά σε όλες τις ασιατικές χώρες. Στην Ινδία δεν έπαψε να «χτυπάει» μαζικά για έναν ολόκληρο αιώνα,με θύματα μόνο εκεί 38 εκατομμύρια άτομα.

«Πανώλη του Ιουστινιανού», η πρώτη διεθνής πανδημία στην Ιστορία

Ονομάστηκε έτσι επειδή εμφανίστηκε επί βασιλείας του Ιουστινιανού (542-545 μ.Χ.). Κατά τις εκτιμήσεις των ιστορικών,εξαπλώθηκε από την Ασία σε Αφρική και Ευρώπη,θερίζοντας ως και 100 εκατομμύρια ζωές,αφανίζοντας τους δούλους από την Ευρώπη και συντελώντας στην οριστική κατάρρευση των δυτικών επαρχιών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.Ο ίδιος ο αυτοκράτορας υπήρξε ένας από τους ελάχιστους που νόσησαν,αλλά επιβίωσαν.

Ισπανική γρίπη, το μεγαλύτερο «ιατρικό ολοκαύτωμα» που έγινε ποτέ

Η πανδημία γρίπης του 1918 εξαπλώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα σε ολόκληρο τον κόσμο,από την Αρκτική ως τη Σιέρα Λεόνε και την Ινδονησία,προσβάλλοντας το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και σκοτώνοντας,ως το 1920,ως και 100 εκατομμύρια άτομα (3%-6% του παγκόσμιου πληθυσμού),κυρίως νέους και υγιείς ενηλίκους.

Τύφος σκότωσε τον Περικλή και αποτελείωσε τον Χρυσό Αιώνα

Οι περιγραφές του Θουκυδίδη για τον μεγάλο αθηναϊκό λοιμό ηχούν ακόμη ζοφερές.Με συνολική διάρκεια από το 430 ως το 426 π.Χ.,ο λοιμός,που τελικά οφειλόταν σε τυφοειδή πυρετό,όχι μόνο έπληξε το 1/3 του πληθυσμού της αρχαίας Αθήνας,αλλά επηρέασε σημαντικά και την έκβαση του Πελοποννησιακού Πολέμου, στερώντας την Αθήνα από τον ηγέτη της Χρυσής της εποχής.

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ

«Η επόμενη διεθνής επιδημία θα προκύψει από κάποια γρίπη»

Ο ακαδημαϊκός κ.Δημήτρης Τριχόπουλος, καθηγητής Επιδημιολογίας και Πρόληψης του Καρκίνου στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Ηarvard των ΗΠΑ,παραδέχεται μιλώντας στο «Βήμα» ότι για προληπτικούς λόγους πρέπει να είμαστε «υπερβολικοί» σχετικά με τις επιδημίες.

-Πώς προέκυψε η επιδημία της Ε.coli; «Μολύνθηκαν περισσότερα από 1.000 άτομα, συνεπώς το βακτήριο θα πρέπει να εισήλθε σε κάποιο αρχικό στάδιο της παραγωγής των λαχανικών και όχι προς το τέλος, ας πούμε στο σουπερμάρκετ και συνεπώς όλοι οι μετέπειτα κλάδοι μετέφεραν τη λοίμωξη. Ελήφθησαν όμως μέτρα και ήδη η κατάσταση φαίνεται να βρίσκεται σε ύφεση». -Οταν νέοι ιοί εμφανίζονται συνεχώς και τα παθογόνα μικρόβια γίνονται ανθεκτικότερα στα αντιβιοτικά,τελικά θα κερδίσουμε τον πόλεμο με τους παθογόνους μικροοργανισμούς;

«Η ανθρωπότητα δεν θα χάσει τη μάχη με τα μικρόβια, θεωρώ πιθανότερη την εξάλειψή της από κάποιον πυρηνικό πόλεμο παρά από την έξαρση των επιδημιών. Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί που γίνο νται συνεχώς ανθεκτικότεροι ασφαλώς δεν θα πάψουν ποτέ να υπάρχουν, αλλά από την άλλη μεριά, δεν υποφέρουμε από μια δυσανάλογη επιδείνωση της κατάστασης. Η ανθρωπότητα έχει την ικανότητα να ανακάμπτει και να ισχυροποιείται, παρά τα θύματα».

-Η επόμενη διεθνής επιδημία από πού θα προέλθει;

«Γενικώς οι επιδημίες εξαπλώνονται και έπειτα πάλι υποχωρούν είτε επειδή αναπτύσσουμε αντισώματα είτε επειδή αντιμετωπίζεται η πηγή τους. Είναι όμως απρόβλεπτες και κατά πάσα πιθανότητα θα πρόκειται και πάλι για κάποια γρίπη».

-Γιατί ειδικώς γρίπη; «Διότι ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα».

-Η πανδημία με τον ιό της νέας γρίπης Η1Ν1 ήταν όντως πανδημία ή απλά ένα παιχνίδι των φαρμακευτικών εταιρειών;

«Σύμφωνα με τα κρούσματα και το φαινόμενο εξάπλωσης της νόσου, ο ορισμός πανδημία έπρεπε να δοθεί στη νέα γρίπη. Στην αρχή φάνηκε ότι ήταν βαριά η επιδημία, διότι στο Μεξικό η θνησιμότητα έφτανε στο 1%-2%. Αργότερα όμως διαπιστώθηκε ότι το ποσοστό δεν ήταν πράγματι τόσο μεγάλο, ο παρoνομαστής ήταν δύο τοις χιλίοις. Ομως είμαστε υποχρεωμένοι να λαμβάνουμε σοβαρά κάθε λοιμώδη επιδημία, διότι μπορεί να γίνει απρόβλεπτη. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα μέτρα που λαμβάνουμε είναι δυσανάλογα και αποδεικνύονται άχρηστα. Αλλά καλύτερα αυτό παρά να έχουμε καταστροφικές συνέπειες. Πρέπει να είμαστε σχολαστικοί και υπερβολικοί για το μικρό ενδεχόμενο να πρόκειται για μια πολύ σοβαρή επιδημία, όπως είχε φανεί πριν από μερικά χρόνια με το άκρως θανατηφόρο στέλεχος της γρίπης Η5Ν1».

Οι φαρμακοβιομηχανίες δουλεύουν για τους πλούσιους

Μ πορεί ασθένειες όπως η πανώλη, η χολέρα, η ελονοσία και η φυματίωση να ηχούν σαν ξεχασμένοι φόβοι στα αφτιά των Δυτικών, ωστόσο, όπως δείχνουν τα στοιχεία ιατροφαρμακευτικών μελετών, αυτές συνεχίζουν να σκοτώνουν και να ταλαιπωρούν δεκάδες εκατομμύρια άτομα στον πλανήτη.

Και αυτό διότι η φαρμακευτική έρευνα μοιάζει να προσανατολίζεται περισσότερο στην ανακάλυψη φαρμάκων μακροχρόνιας λήψης- όπως τα ψυχοφάρμακα και τα φάρμακα για τον διαβήτη ή την υπέρταση-, τα οποία απευθύνονται σε ασθενείς που απλά... μπορούν να τα πληρώσουν.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1975 ως το 1999, από τα 1.393 νέα φάρμακα που κυκλοφόρησαν, μόνο τα 16 προορίζονταν για την καταπολέμηση τροπικών ασθενειών και της φυματίωσης. Και αργότερα όμως η εικόνα δεν βελτιώθηκε. Παρ΄ όλο που οι παγκόσμιες δαπάνες για την έρευνα στην Υγεία το 1986 αυξήθηκαν από τα 20 στα 73,5 δισ. ευρώ το 2006, το 90% αυτών των χρημάτων εξακολουθεί, σύμφωνα με τις στατιστικές, να δαπανάται για προβλήματα υγείας που απασχολούν λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμούεκείνο που αποδεικνύεται και το πιο εύπορο

2011-06-06

tovima.gr