Του ΝΙΚΟΥ ΚΩΤΣΙΚΟΠΟΥΛΟΥ

Στην Ελλάδα υπάρχει πετρέλαιο, υπάρχει αέριο, αλλά υπάρχει και πολλή «αερολογία»...

Είναι η κουβέντα ειδικευμένου γεωλόγου, με μεγάλη εμπειρία σε θέματα υδρογονανθράκων, που προσπάθησε να απαντήσει στα ερωτήματα της «Ε» για το αν υπάρχουν ή όχι πετρέλαια και αέριο στην Ελλάδα.

Μία συζήτηση που άνοιξε έντονα στη χώρα μετά τα πρώτα ενθαρρυντικά δείγματα στην Κύπρο, η οποία φουντώνει ξανά, αφού η ανακοίνωση του υπουργείου ΠΕΚΑ, πριν από λίγες μέρες, έδωσε το έναυσμα για ένα νέο γύρο συζητήσεων και αντιπαραθέσεων.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου, από τα πρώτα μη επεξεργασμένα στοιχεία του πλοίου «Nordic», που έκανε τη σεισμική έρευνα, προκύπτουν «ευκρινείς και ενδιαφέρουσες γεωλογικές δομές για τον εντοπισμό πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων», μετά τις πρώτες απεικονίσεις των δεδομένων από τις σεισμικές έρευνες στο Ιόνιο και τη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης.

Υδρογονάνθρακες υπάρχουν, λοιπόν, και δεν πρέπει να μας κάνει εντύπωση. Δεν είναι άλλωστε κάτι τόσο σπάνιο. Αντίθετα, εκείνο που είναι σπάνιο είναι τα μεγάλα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα, τα οποία μπορεί να αποφέρουν ονειρεμένα κέρδη.

Η πιο απτή απόδειξη ύπαρξης υδρογονανθράκων είναι ο Πρίνος, που έχει ήδη αποδώσει στην πορεία των χρόνων 125 εκατ. βαρέλια πετρελαίου και έσοδα περίπου 500 εκατ. δολάρια στο ελληνικό Δημόσιο και συνεχίζει να αποδίδει ακόμα, έστω και λίγο.

Αλλωστε, σύμφωνα με όσα δήλωσε πρόσφατα στη Βουλή ο υπουργός ΠΕΚΑ Ευάγγελος Λιβιεράτος, η νέα σύμβαση που υπέγραψε το Δημόσιο για τον Πρίνο μπορεί να αποδώσει έσοδα έως και 220 εκατ. ευρώ, από την εκμετάλλευση και νέων γεωτρήσεων στη νότια Καβάλα και στο νέο κοίτασμα «Εψιλον» στην ίδια περιοχή.

Αποκαλυπτικός είναι και ο λόγος του Νικολάου Ρούσσου, ειδικευμένου γεωλόγου στα πετρελαιοειδή: «Το καλύτερο πετρελαιο-πιθανό σημείο στην Ελλάδα σήμερα είναι ο Μπάμπουρας». Ο Μπάμπουρας είναι ακρωτήριο της Θάσου, όπου η εταιρία Denison έκανε γεωτρήσεις τόσο ανατολικά όσο και δυτικά του νησιού στον Πρίνο. Υπάρχουν όμως μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου νότια από την Κρήτη; «Δεν υπάρχει έρευνα ακόμα. Κάποια λίγα, σεισμικά. Η έρευνα του "Nordic" είναι η πρώτη που γίνεται στη συγκεκριμένη περιοχή, και για την ώρα έχουμε μόνο γεωλογικές εκτιμήσεις», λέει ο κ. Ρούσσος.

«Είναι σαφώς μία πετρελαιο-πιθανή περιοχή, όμως δεν γνωρίζουμε περισσότερα. Αλλά αν βρεθεί φυσικό αέριο σε πολύ μεγάλα βάθη, αυτό μπορεί να κάνει το θέμα πολύπλοκο». Οπως εξηγεί, θα πρέπει να βρεθούν μεγάλες ποσότητες για να είναι εκμεταλλεύσιμα τα κοιτάσματα. Για να αφήνουν δηλαδή κέρδη, ώστε να δικαιολογούν το κόστος της επένδυσης.

Ο κ. Ρούσσος προτιμά να μιλήσει για τον Μπάμπουρα, όπου υπάρχουν πολύ περισσότερα στοιχεία: «Υπάρχουν δίδυμες λεκάνες ανατολικά και δυτικά της Θάσου. Υπάρχουν καλές σεισμικές ενδείξεις και δομές ανατολικά, ενώ τα θετικά αποτελέσματα από τη δυτική πλευρά αυξάνουν τις πιθανότητες για ύπαρξη πετρελαίου και από την άλλη πλευρά». Τη δύσκολη...

Στην ανατολική πλευρά της Θάσου η Denison έκανε παλαιότερα έρευνες. Είχε κάνει γεώτρηση εντός των 6 μιλίων, όπου είχε βρει «βαρύ» πετρέλαιο, όχι καλής ποιότητας, το οποίο είναι και δύσκολο στην άντληση.

Ωστόσο η άλλη προσπάθεια της Denison, που επέμενε να κάνει γεώτρηση εκτός των 6 μιλίων ανατολικά της Θάσου, έφερε την αντίδραση της Τουρκίας, προκαλώντας το 1987 μεγάλη ένταση, καθώς το τουρκικό «Σισμίκ» επιχείρησε να κάνει έρευνα στην περιοχή του Μπάμπουρα επίσης, θέτοντας σε ετοιμότητα τις ελληνικές πολεμικές δυνάμεις.

Ενα χρόνο αργότερα, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Τουργκούτ Οζάλ συμφώνησαν σε μορατόριουμ στο Νταβός της Ελβετίας, με αποτέλεσμα να μη γίνουν άλλες προσπάθειες - τουλάχιστον από ελληνικής πλευράς. Αργότερα, ο Ανδρέας Παπανδρέου θα πει «mea culpa». Η Denison, πάλι, περιορίστηκε στη δυτική πλευρά της Θάσου, και έκτοτε έρευνες και γεωτρήσεις ανατολικότερα των 6 μιλίων δεν μπορούν να γίνουν χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ελληνικού Δημοσίου...

Ο Νικόλαος Ρούσσος, που θυμάται την ιστορία και εντοπίζει ως το καλύτερο πετρελαιο-πιθανό σημείο της Ελλάδας τον Μπάμπουρα, δεν είναι θεωρητικός επιστήμονας των εργαστηρίων. Εχει μακρά πορεία στην παλαιά ΔΕΠ-ΕΚΥ (δηλαδή το ερευνητικό τμήμα της παλαιάς Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου, που μετεξελίχθηκε στα ΕΛ.ΠΕ. και σταδιακά ιδιωτικοποιήθηκε).

Αρχικά στη ΔΕΠ και μετά στα ΕΛ.ΠΕ., ήταν από το 1985 και για μία δεκαετία προϊστάμενος ερευνών της ανατολικής Ελλάδας και στη συνέχεια, μέχρι και το 2011, ήταν ο διευθυντής έρευνας των ΕΛ.ΠΕ.

Σύμφωνα με τους ίδιους τους γεωλόγους, η εμπειρία στην έρευνα μετρά ιδιαίτερα. Αλλος γεωλόγος, με μεγάλη ερευνητική εμπειρία, επισήμανε στην «Ε» ότι είναι άλλο πράγμα η εργαστηριακή ανάλυση και άλλο η έρευνα. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, «κατά 90% οι ερευνητές διαμορφώνονται στα κλειστά κλαμπ των εταιρειών πετρελαίου», όπου αποκτούν εμπειρία.

Κανείς από τους δύο συνομιλητές της «Ε», πάντως, δεν είναι απαισιόδοξος. Απλώς δηλώνουν ρεαλιστές και πιστεύουν ότι η στιγμή της αλήθειας είναι η γεώτρηση, η οποία μάλιστα «δίνει πληροφορίες μόνο για ένα σημείο».

-ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΠΑΝΤΩΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΛΥΣΕΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΜΑΣ
Το στοίχημα του «μαύρου χρυσού»
Του ΝΙΚΟΥ ΚΩΤΣΙΚΟΠΟΥΛΟΥ

Κάποτε, αν έλεγες ότι η Ελλάδα έχει πετρέλαια, σε έλεγαν «Νεφελίμ». Τουλάχιστον. Και όμως, ο Πρίνος ήταν εκεί για να αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Αστεία αστεία, ο Πρίνος έχει δώσει ώς τώρα έσοδα 500 εκατ. δολαρίων. Δεν είναι και Σαουδική Αραβία, πράγματι... Από εκείνες τις ημέρες, τώρα έχουμε περάσει στο άλλο άκρο.

Η αιτία είναι ότι σε όλη την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, από τη Λιβύη, την Αίγυπτο, μέχρι το Ισραήλ και την Κύπρο, υπάρχουν από παλιά, ή έχουν βρεθεί μεγαλύτερα, κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Και πράγματι, σε θεωρητικό επίπεδο θα μπορούσε να υπάρχει φυσικό αέριο νοτίως της Κρήτης σύμφωνα με γεωλόγους ερευνητές, που είναι αυτοί οι οποίοι έχουν την εμπειρία και τις γνώσεις από την έρευνα, σε αντίθεση με τους γεωλόγους των εργαστηρίων...

Είναι η πρώτη φορά που ψάχνουμε νότια της Κρήτης, και οι γεωλόγοι ερευνητές με τους οποίους μίλησε η «Ε» γνωρίζουν ότι μία μόνο έρευνα και μία γεώτρηση δεν είναι αρκετές. Ενώ ακόμα και αν βρεις πετρέλαιο ή φυσικό αέριο, ίσως και να μην είναι αρκετό. Για παράδειγμα, μας είπαν ότι αν βρεθεί φυσικό αέριο σε πολύ μεγάλο βάθος νότια της Κρήτης, θα πρέπει να είναι τέτοια η ποσότητα, που να αξίζει τον κόπο, για να έχει κέρδη η επένδυση. Παίζει ρόλο το «όριο της εκμεταλλευσιμότητας», όπως λένε. Αν υπάρχει δηλαδή επαρκής ποσότητα αερίου συγκεντρωμένη σε ένα σημείο, έτσι ώστε να είναι κερδοφόρα η εκμετάλλευση.

Αναφερόμαστε στο αέριο, γιατί δίπλα, στην Κύπρο, αυτό βρέθηκε. Εκεί όμως έχουν προχωρήσει, έχουν κάνει δουλειά δέκα ετών. Εδώ μόλις ξεκινήσαμε. Δεν σημαίνουν αυτά ότι δεν υπάρχει αέριο ή πετρέλαιο, λένε οι γεωλόγοι που μιλήσαμε. Αντιθέτως. Μπορεί να υπάρχει, αλλά ακόμα δεν γνωρίζουμε πού είναι, πόσο είναι και αν είναι εκμεταλλεύσιμο με τις συγκεκριμένες τιμές και με την υπάρχουσα τεχνολογία.

Και είναι τουλάχιστον υπερβολικό να κάνουμε από τώρα εκτιμήσεις για κάτι που δεν έχουμε ακόμα βρει, χωρίς να υπολογίσουμε τη δύσκολη πλευρά του γεωπολιτικού παράγοντα, ο οποίος ήδη μας στοιχίζει, καθώς έχουμε αφήσει ανεκμετάλλευτη την πλέον πετρελαιο-πιθανή περιοχή, ανατολικά της Θάσου.

Από την άλλη, αν βρεθεί κοίτασμα πετρελαίου στο Ιόνιο, για παράδειγμα, τότε θα έρθουν οι εταιρείες και θα επιταχυνθεί η πρόοδος, καθώς θα αυξηθεί το ενδιαφέρον για περισσότερες γεωτρήσεις.

-Το απαγορευτικό κόστος των γεωτρήσεων

Πολλοί θα εκπλαγούν, αλλά το πετρέλαιο (όπως και το φυσικό αέριο) είναι οργανική ύλη σε αποσύνθεση και δημιουργείται-γεννάται σε βάθος δεκάδων εκατομμυρίων ετών. «Κατακάθεται» σε μεγάλες «λεκάνες» και δημιουργεί ιζήματα, στην πορεία του χρόνου ωριμάζει με τη βοήθεια της θερμότητας και «μεταναστεύει», καθώς το πετρέλαιο είναι ελαφρύτερο από το νερό.

Το σημαντικό είναι στην πορεία του αυτή να πέσει σε φυσικές παγίδες, «με ικανό πορώδες κάλυμμα, που θα το εγκλωβίσει.

Μάλιστα, ο κ. Ρούσσος επιβεβαιώνει ότι αυτό που για τον πολύ κόσμο είναι καλό σημάδι (βγαίνουν στην επιφάνεια πετρέλαιο ή πίσσες) συνήθως αποτελεί ένδειξη ότι υπάρχει μεν πετρέλαιο, αλλά το πιθανότερο είναι πως δεν εγκλωβίζεται. Οτι χάνεται...

Αναζητώντας πετρέλαιο, οι ερευνητές προσπαθούν να πάρουν απαντήσεις:

* Αν μπορεί να έχει γεννηθεί πετρέλαιο και να έχει «μεταναστεύσει».

* Αν το πέτρωμα είναι πορώδες.

* Αν υπάρχει ικανό κάλυμμα.

* Αν οι δομές και το σχήμα δείχνουν ότι αυτά μπορεί να έχουν εγκλωβίσει υδρογονάνθρακες.

Πιθανότητες από 10% έως 25%

Αν και οι 4 παράμετροι δίνουν καλές πιθανότητες εύρεσης πετρελαίου, και καλές πιθανότητες είναι από 10% έως 25%, τότε θα ενδιαφερθούν οι εταιρείες πετρελαίου, οι οποίες ελέγχουν διεθνώς το χώρο, και θα επιχειρήσουν να κάνουν γεώτρηση.

Η ίδια η γεώτρηση, άλλωστε, είναι μία πολύ ακριβή υπόθεση και απαιτεί πανάκριβο εξοπλισμό, τον οποίο καμία εταιρεία δεν διαθέτει. Προτιμούν να καταφεύγουν σε άλλες εταιρείες που παρέχουν εξοπλισμό και υπηρεσίες και η υπογραφή συμβάσεων με 20 ή και 30 υπεργολάβους είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Καθένας από αυτούς αναλαμβάνει ένα τμήμα του έργου.

Σήμερα μία χερσαία γεώτρηση σε βάθος 3.000 μέτρων μπορεί να στοιχίσει και 10 εκατ. δολάρια. Αν πρέπει να πάει πιο βαθιά, θα στοιχίσει και τα διπλά.

Μία θαλάσσια γεώτρηση μπορεί να στοιχίσει από 40 έως και 80 εκατ. δολάρια, και γι` αυτό οι εταιρείες λαμβάνουν σοβαρά υπ` όψιν τους τις πιθανότητες εύρεσης πετρελαίου ή φυσικού αερίου για να προχωρήσουν. «Εξετάζουν στοιχεία από έρευνες σε όλο τον κόσμο, για να εντοπίσουν πού υπάρχουν οι καλύτερες πιθανότητες. Ακόμα και τότε, δημιουργούν κοινοπραξίες, για να επιμερίσουν το ρίσκο, γιατί η γεώτρηση είναι σε ένα σημείο και μπορεί σε μία περιοχή που έχει χωριστεί σε 4-5 τμήματα ένας να βρει πετρέλαιο και οι άλλοι όχι».

Τα μεγάλα κόστη εξηγούν γιατί ορισμένες περιοχές, ενώ είναι πετρελαιο-πιθανές, δεν προσελκύουν ενδιαφέρον. «Απολήψιμη» χαρακτηρίζεται η ποσότητα που μπορεί να αντληθεί από ένα κοίτασμα. Μπορεί να είναι το 20-50% ενός κοιτάσματος. Εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα είναι αυτά που μπορούν να αφήσουν κέρδη, ώστε να δικαιολογήσουν την επένδυση και την εκμετάλλευση.

Στον Πρίνο, με την πρώτη γεώτρηση βρέθηκε πετρέλαιο, αλλά σε πρώτο «γύρο παραχωρήσεων», το 1996, οι εταιρείες δεν είχαν αποτέλεσμα και έφυγαν, αφού υπολογίζεται ότι δαπάνησαν περίπου 85 εκατ. δολάρια εκείνη την εποχή.
Οι παλιές παραχωρήσεις, οι ελπίδες της Κρήτης και οι έρευνες στο Ιόνιο

Εχουν γίνει αρκετές έρευνες για πετρέλαιο στην Ελλάδα από την αρχή του 20ού αιώνα και οι περισσότερες πετρελαιο-πιθανές περιοχές έχουν εντοπιστεί. Κυρίως από τους Ελληνες ερευνητές του πρώην ΙΓΜΕ, με τη βοήθεια του Γαλλικού Ινστιτούτου Πετρελαίου. Πάντως οι πρώτες έρευνες έγιναν από ξένες εταιρείες, όπως η London Oil, και από άλλες, σε περιοχές όπως το Κερί Ζακύνθου, η βορειοδυτική Πελοπόννησος και ο Εβρος.

Τη δεκαετία του 1960 έγιναν έρευνες και 17 γεωτρήσεις σε μικρό βάθος. Στην Αιτωλοακαρνανία (ΒΡ), στην περιοχή Κλεισούρα, η έρευνα έγινε με καθαρά γεωλογικά κριτήρια. Επίσης στην Ηπειρο, στην περιοχή της Πρέβεζας, στη λεκάνη των Γρεβενών, αλλά και στους Φιλιάτες.

Την ίδια περίοδο, μεγάλες εταιρείες πετρελαίων έλαβαν παραχωρήσεις. Οι περισσότερες από τις γεωτρήσεις έδωσαν ενθαρρυντικές ενδείξεις υδρογονανθράκων. Αποτέλεσμα ήταν η ανακάλυψη των πρώτων εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου (Πρίνος και κοίτασμα φυσικού αερίου Ν. Καβάλας) από την OCEANIC, το 1971.

Το 1975 ιδρύεται η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου και το 1985 ιδρύεται η ΔΕΠ-ΕΚΥ, στην οποία παραχωρήθηκαν από το Δημόσιο 24 ερευνητικές άδειες σε περιοχές στην ξηρά και τη θάλασσα, χωρίς διαγωνισμό. Η ΔΕΠ-ΕΚΥ ανακάλυψε το κοίτασμα πετρελαίου στο Κατάκολο και το κοίτασμα φυσικού αερίου στην Επανομή, καθώς και ενδιαφέρουσες συγκεντρώσεις βιογενούς αερίου. Τελικά παραχωρήθηκαν 4 περιοχές στη δυτική Ελλάδα: στη βορειοδυτική Πελοπόννησο και Αιτωλοακαρνανία στην εταιρεία Triton, και στα Γιάννινα και το δυτικό Πατραϊκό Κόλπο στην εταιρεία Enterprise Oil.

Επενδύθηκαν 85 εκατ. ευρώ σε σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις, που άλλες δεν απέδωσαν και άλλες δεν έφθασαν στο βάθος που προέβλεπαν οι αρχικές συμφωνίες. Δεν διερευνήθηκαν δύο σημαντικοί στόχοι: στα Γιάννινα, με την εγκατάλειψη της βαθιάς γεώτρησης 4.000 μέτρων, λόγω σοβαρών τεχνικών προβλημάτων, και στο δυτικό Πατραϊκό Κόλπο, όπου δεν εκτελέστηκε η προγραμματισμένη γεώτρηση λόγω αποχώρησης της εταιρείας Triton.

Το 2007 το Δημόσιο ανακάλεσε όλες τις παραχωρήσεις στις ΔΕΠ/ΔΕΠ-ΕΚΥ/ΕΛ.ΠΕ., πλην εκείνων που η ΕΛ.ΠΕ. Α.Ε. συμμετέχει στην ευρύτερη περιοχή του Πρίνου.

Το σήμερα

Σήμερα, εκτός από την εκμετάλλευση στον Πρίνο, όπου το Δημόσιο υπολογίζει σε έσοδα έως και 220 εκατ. ευρώ σε βάθος δεκαετίας, το μεγαλύτερο στοίχημα παίζεται με τα στοιχεία που αναμένονται από τις έρευνες του ερευνητικού πλοίου «Nordic» σε Ιόνιο και νότια Κρήτη. Ειδικά στη νότια Κρήτη δεν έχει ξαναγίνει έρευνα.

Επίσης, προχωρεί η διαδικασία με τη μέθοδο «open door» στις τρεις γνωστές από παλιά περιοχές σε Πάτρα, Ιωάννινα, Κατάκολο, όπου οι παλιές άδειες ανακλήθηκαν το 2007 και τώρα θα εκδοθούν νέες άδειες για γεωτρήσεις, με ενδιαφερόμενες δύο εταιρείες για καθεμία από αυτές τις περιοχές. Πριν από λίγες ημέρες, ο υπουργός ΠΕΚΑ, Ευάγγελος Λιβιεράτος, πήρε στα χέρια του και τις πρώτες ενθαρρυντικές «αν και όχι πλήρως επεξεργασμένες απεικονίσεις», οι οποίες «αποτυπώνουν ευκρινείς και ενδιαφέρουσες γεωλογικές δομές για τον εντοπισμό πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων» στην περιοχή του Ιονίου και της νότιας Κρήτης, όπου έγιναν σεισμικές έρευνες.

Πρόκειται για μερικώς επεξεργασμένα στοιχεία των ερευνών που έκανε στην περιοχή το ερευνητικό σκάφος «Nordic», το οποίο κάλυψε 12.400 χλμ. σε μία τεράστια περιοχή 225.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων έως τις 25 Φεβρουαρίου. Ωστόσο, το σκάφος κάλυψε έως και 40% περισσότερα χιλιόμετρα. από τον αρχικό στόχο, λόγω του ενδιαφέροντος. Η εταιρεία PGS, που έχει το ερευνητικό σκάφος, θα πουλήσει μετά την ανάλυση και την επεξεργασία τους τα στοιχεία αυτά στους ενδιαφερομένους, μεταξύ των οποίων φέρονται να είναι τουλάχιστον δύο μεγάλες ξένες εταιρείες και μία ελληνική. Το επόμενο στάδιο θα είναι η προκήρυξη του επίσημου γύρου παραχωρήσεων, το οποίο προβλέπεται να γίνει στο πρώτο εξάμηνο του επόμενου χρόνου.
Ν. ΚΩΤΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ

ΠΑΡΟΝΟΜΑΣΤΗΣ ΤΩΝ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕΩΝ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΩΝ
40 χρόνια τουρκικά παιχνίδια εκτός ορίων
Της ΝΕΦΕΛΗΣ ΤΖΑΝΕΤΑΚΟΥ

Το Αιγαίο και ο υποθαλάσσιος χώρος του αποτελούν το σημείο «αφετηρίας» της ελληνοτουρκικής διαφοράς, που μέχρι και σήμερα τροφοδοτεί την ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Οσο και εάν φαίνεται περίεργο, καθώς πολλοί δεν το γνωρίζουν, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος παραδέχθηκε για πρώτη φορά δημόσια ότι το Αιγαίο ενδέχεται να φιλοξενεί στο βυθό του σημαντικές ποσότητες πετρελαίου.

Από το «Χόρα» στο «Πιρί Ρεΐς» Από το «Χόρα» στο «Πιρί Ρεΐς» Εκείνη η δήλωσή του το 1973 περί πετρελαίων στο Αιγαίο αποτέλεσε την αφορμή για να ανοίξει ο «ασκός του Αιόλου» για την Ελλάδα.

Σήμερα ακόμη δεν έχει δοθεί απάντηση στο ερώτημα εάν η πιθανή ύπαρξη πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο θα αποδειχθεί για την Ελλάδα ευχή ή κατάρα.

Η αυξημένη πιθανότητα να εντοπιστούν αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Αιγαίο άνοιξε την όρεξη της Αγκυρας, με αποτέλεσμα η Ελλάδα έως τώρα να μην τολμά, εάν δεν εξασφαλίσει πρώτα τη συγκατάθεση της Τουρκίας, να αξιοποιήσει το φυσικό της πλούτο.

Η αντίδραση της τουρκικής πλευράς υπήρξε άμεση, καθώς εκείνη τη χρονιά παραχωρήθηκαν από την Αγκυρα οι πρώτες άδειες για τη διεξαγωγή υποθαλάσσιων ερευνών για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε περιοχές του Αιγαίου εκτός τουρκικής δικαιοδοσίας, και συγκεκριμένα ανατολικά της Σαμοθράκης και βόρεια της Χίου.

Σεισμικές «έρευνες»

Στο πλαίσιο αυτό, το 1974 το σκάφος «²andarli» του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού διενήργησε τις πρώτες υδρογραφικές έρευνες στο Αιγαίο, ενώ ένα χρόνο αργότερα, το 1975, δόθηκε η εντολή από την τουρκική κυβέρνηση για την έξοδο στο Αιγαίο του σκάφους «Hora» και τη διενέργεια σεισμικών ερευνών εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Το «²andarli» ωστόσο απέπλευσε κυρίως για να αμφισβητήσει την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο.

Οπως σημειώνει πολύπειρη διπλωματική πηγή, «εν αρχή ην ο σπόρος».

Η στρατηγική αυτή επιλογή της Αγκυρας, της όξυνσης δηλαδή των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, είχε αποτέλεσμα οι δύο χώρες μέχρι σήμερα να βρεθούν δύο φορές, τον Μάρτιο του 1987 και τον Ιανουάριο του 1996, ένα βήμα πριν από την ένοπλη σύγκρουση.

Εκτοτε στην πορεία του χρόνου και μέχρι σήμερα με την εφαρμογή μιας σταθερής και στοχευμένης πολιτικής από την πλευρά της Τουρκίας, οι όροι «υφαλοκρηπίδα», «γκρίζες ζώνες», «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη» εισήχθησαν σταδιακά στο καθημερινό λεξιλόγιό μας, ενώ ο διμερής διάλογος Ελλάδας-Τουρκίας «εμπλουτίστηκε» με τις πάγιες τουρκικές διεκδικήσεις και την αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο.

Και αυτό την ώρα που η Τουρκία εξακολουθεί να αρνείται να επικυρώσει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και συνεπώς την εφαρμογή του στο Αιγαίο, το οποίο όμως κατά τα άλλα αναγνωρίζει, προς το συμφέρον της πάντοτε, στην περίπτωση της Μαύρης Θάλασσας.

Το casus belli που έχει επιβάλει η Αγκυρα στο Αιγαίο σε περίπτωση που η Ελλάδα επιλέξει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια -δικαίωμα που απορρέει από την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας- συνοδεύεται από τη συστηματική επιδίωξη «εξάπλωσης» της Τουρκίας προς δυσμάς, καθώς η επιλογή των νησίδων και βραχονησίδων που ετίθεντο κάθε φορά όλα αυτά τα χρόνια υπό αμφισβήτηση (Αγαθονήσι-Φαρμακονήσι) δεν υπήρξε διόλου τυχαία.

Αντίθετα, υπήρξε μελετημένη, και το παράδειγμα της Γαύδου είναι απολύτως χαρακτηριστικό, καθώς όταν τον Ιούνιο του 1996 -τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ξέσπασε η κρίση των Ιμίων- η Τουρκία ενέταξε τη Γαύδο στις λεγόμενες «αμφισβητούμενες ζώνες», ελάχιστοι εκτίμησαν ότι αυτό συνέβη διότι η περιοχή νοτίως της Κρήτης φιλοξενεί σημαντικά αποθέματα υδρογονανθράκων.

Τις μεθοδεύσεις της τουρκικής πλευράς τις χαρακτηρίζει η διαχρονικότητα, κι έτσι, με τα διμερή ζητήματα να «αιωρούνται» -πάνω από το Αιγαίο-, το ωκεανογραφικό σκάφος «Piri Reis» κατέπλευσε στο Αιγαίο το 1997.

Το 2003 το ίδιο σκάφος διεξήγαγε έρευνες σε απόσταση 5 μιλίων από τη βραχονησίδα Καλόγεροι, εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Η Τουρκία τον Ιούλιο του 2008, κινούμενη στην ίδια λογική όλων των προηγούμενων χρόνων, εξουσιοδότησε την κρατική εταιρεία υδρογονανθράκων, ΤΡΑΟ, να προχωρήσει στη διεξαγωγή γεωφυσικών ερευνών στην ανατολική Μεσόγειο -σημειώνεται ότι οι άδειες έχουν ανανεωθεί και βρίσκονται πάντοτε σε ισχύ- και συγκεκριμένα στην περιοχή νότια και ανατολικά του Καστελόριζου, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Θέλει αυτοδυναμία

Εν τω μεταξύ, η Αγκυρα ανακοίνωσε πρόσφατα την απόκτηση από τη νορβηγική εταιρεία «Polarcus», έναντι 130 εκατ. δολαρίων, ενός νέου ωκεανογραφικού σκάφους, του «Barbaros Hayrettin Pasa», προς αντικατάσταση του «Piri Reis», ενώ παράλληλα προχώρησε στην καθέλκυση του πρώτου εξ ολοκλήρου τουρκικής κατασκευής (πλην του εξοπλισμού) σκάφους θαλασσίων ερευνών, ονόματι «TUBITAK Marmara», με σκοπό να καταστεί όσο το δυνατόν «αυτοδύναμη».

Οι μονομερείς αυτές ενέργειες συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι πρόθεση της Τουρκίας δεν είναι η επίλυση της διαφοράς της υφαλοκρηπίδας με βάση τους διεθνείς κανόνες, αλλά στοχεύει με τη δημιουργία τετελεσμένων γεγονότων σε μία ριζική αναθεώρηση του καθεστώτος του Αιγαίου, ενδεχομένως επί της παρούσης με αφετηρία το Καστελόριζο, που θα συνεπάγεται σοβαρές υποχωρήσεις από την πλευρά της Ελλάδας.

Η μόνιμη διαμάχη έχει δημιουργήσει τον κίνδυνο να έρθουν οι δύο χώρες σε σύγκρουση και να απειληθεί η ισχύουσα γεωπολιτική ισορροπία.

Την ίδια στιγμή, η περιπέτεια της Κύπρου είναι αφανώς συνυφασμένη με τη σημασία του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Αγκυρας.
Η οριοθέτηση της κυπριακής ΑΟΖ στριμώχνει την Αγκυρα

Την ίδια στιγμή, η περιπέτεια της Κύπρου είναι αφανώς συνυφασμένη, στους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Αγκυρας, με τη σημασία του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Στην περίπτωση της Κύπρου, η Αγκυρα συχνά ξεχνά να κάνει χρήση της διπλωματικής οδού, εξαπολύοντας ανοικτά απειλές κατά της εκάστοτε κυπριακής κυβέρνησης.

Η πλατφόρμα «Ομηρος» διεξάγει γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ Η πλατφόρμα «Ομηρος» διεξάγει γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ Η απόφαση της Λευκωσίας να προχωρήσει στην οριοθέτηση της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με την Αίγυπτο (2003), τον Λίβανο (2007) και το Ισραήλ (2010), όπως ήταν αναμενόμενο, «ενόχλησε» την Τουρκία.

Ετσι, σε μία προσπάθεια αναθεώρησης του ισχύοντος καθεστώτος στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, το 2011, η Αγκυρα ανακοίνωσε πως θα προχωρούσε στη διενέργεια σεισμικών ερευνών νότια, βόρεια και δυτικά της Κύπρου, ακόμη και σε περιοχές ανάμεσα στα Κατεχόμενα και την Τουρκία. Η συμφωνία που συνήψε η Κύπρος με τις τρεις προαναφερθείσες χώρες βασίζεται στη διεθνώς αποδεκτή αρχή της μέσης γραμμής, δηλαδή της γραμμής ίσης απόστασης από τις ακτές των όμορων διά θαλάσσης χωρών και στους όρους της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Κύπρος δεν αναθεώρησε τον αρχικό σχεδιασμό της αναφορικά με την αξιοποίηση του φυσικού αερίου της, λόγω της τουρκικής απειλής, αντιθέτως, τον Σεπτέμβριο του 2011 κατέφθασε στην «Αφροδίτη», ή «Οικόπεδο 12», ο «Ομηρος», η πλατφόρμα της αμερικανικής εταιρείας Noble Energy, και η Λευκωσία άναψε το «πράσινο φως» για την έναρξη των γεωτρήσεων, ενώ στη συνέχεια προχώρησε στο δεύτερο γύρο αδειοδοτήσεων.
Ν.ΤΖ.

2013-04-06

enet.gr