του Αβραάμ Ζεληλίδη

Καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών...

«Πολλές ελπίδες για έσοδα από τη μελλοντική αξιοποίηση μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων καλλιεργεί ο πρωθυπουργός με τις πρόσφατες δηλώσεις του, προεξοφλώντας έτσι την επιβεβαίωση της ύπαρξης μεγάλων κοιτασμάτων, κάνοντας λόγο για (συνολικά) έσοδα έως και 150 δις ευρώ σε βάθος είκοσι πέντε με τριάντα ετών», είναι κάποια από τα σχόλια στις δηλώσεις του πρωθυπουργού. Επιπλέον γνωρίζουμε, σύμφωνα με τις δηλώσεις του ΥΠΕΚΑ, ότι η ερμηνεία των σεισμικών θα γίνει μέχρι το τέλος Μαΐου. Επομένως, από τα παραπάνω φαίνεται πως δεν έχουμε ακόμη εκτίμηση κοιτασμάτων για τις περιοχές που ερευνήθηκαν από την PGS στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης.

Έτσι, προκύπτει ένα ερώτημα: Πού στηρίζει ο πρωθυπουργός τις «ισχυρές ενδείξεις» και πώς προβαίνει σε εκτίμηση κοιτασμάτων και εσόδων ύψους 150 δις σε βάθος είκοσι πέντε ετών;

Τα έσοδα των 150 δις μεταφράζονται σε συνολικές πωλήσεις ύψους 450 δις, αφού τα φορολογικά έσοδα ανέρχονται σε περίπου 30% των πωλήσεων. Για να έχουμε όμως πωλήσεις 450 δις σημαίνει ότι έχουμε απολήψιμα κοιτάσματα περίπου 5 δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου ή ισοδυνάμων του πετρελαίου. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι αν υπάρξουν φορολογικά έσοδα 150 δις, τότε θα υπάρχουν και 25 δις έσοδα για τις τοπικές κοινωνίες ως περιφερειακός φόρος, όπως προβλέπεται στο νόμο 4001 του 2001.

Από τα παραπάνω προκύπτει το δεύτερο ερώτημα: Αν στις εκτιμήσεις αυτές δεν περιλαμβάνονται οι «νέες περιοχές», τότε πού στηρίζονται οι «ισχυρές ενδείξεις»; Προφανώς στα παλιά στοιχεία και δεδομένα.

Ποια είναι όμως τα παλιά δεδομένα και σε ποιες περιοχές αναφέρονται; Προφανώς στις τρεις περιοχές του opendoor. Οι τρεις περιοχές που δόθηκαν με τη διαδικασία της «ανοιχτής θύρας» είναι οι περιοχές των Ιωαννίνων, του Πατραϊκού Κόλπου και του Κατάκολου. Η περιοχή των Ιωαννίνων «βγήκε» σε διαγωνισμό για 50-80 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, του Πατραϊκού για 200 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και του Κατάκολου για 3 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Συνεπώς, με άθροισμα περίπου 300 εκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου δεν καλύπτονται οι στόχοι των «ισχυρών ενδείξεων».

Πού όμως στηρίζονται οι νέες εκτιμήσεις; Είναι δημοσιευμένα και γνωστά τα κοιτάσματα του Patos-Marinza, περίπου 80 χιλιόμετρα βόρεια της περιοχής των Ιωαννίνων, στην Αλβανία, που ανέρχονται σε 5 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο. Οι δομές που φιλοξενούν τα κοιτάσματα αυτά είναι ίδιες με αυτές στην περιοχή των Ιωαννίνων και συνεπώς θα μπορούσε κανείς εύκολα να εκτιμήσει μόνο με τα υπάρχοντα γεωλογικά δεδομένα ότι στην περιοχή των Ιωαννίνων μπορεί να βρεθούν ισοδύναμα κοιτάσματα. Εξάλλου, η προηγούμενη εταιρεία (Enterprise), που το 2000 είχε τα δικαιώματα στην περιοχή σε μελέτες που πραγματοποίησε, μιλούσε για τρεις περιοχές ενδιαφέροντος με συνολικά απολήψιμα κοιτάσματα ύψους περίπου 2 δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου. Έτσι, φαίνεται ότι μόνο από την περιοχή των Ιωαννίνων καλύπτεται σχεδόν το σύνολο των «ισχυρών ενδείξεων» του πρωθυπουργού.

Αν προσθέσει κανείς και τα κοιτάσματα του Πατραϊκού και Κατακόλου, μπορεί να εκτιμήσει ότι οι ενδείξεις γίνονται ακόμη πιο ισχυρές. Συγκεκριμένα, για το κοίτασμα του Κατακόλου θα ήθελα να αναφέρω πως ο διαγωνισμός για 3 εκατομμύρια βαρέλια μπορεί να θεωρηθεί ως επικίνδυνος και εγείρει ερωτήματα, καθότι τα 3 εκατομμύρια βαρέλια θεωρητικά θα μπορούσαν να αντληθούν μόνο σε ένα χρόνο, με μια μέση παραγωγή 10.000 βαρελιών ημερησίως, μια παραγωγή που είχε ο Πρίνος τις καλές του μέρες. Συνεπώς, πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν επενδυτές για ένα κοίτασμα τόσο μικρό; Μήπως οι υποψήφιοι γνώριζαν περισσότερα από το υπουργείο;

Έτσι, φτάνουμε στα θεμελιώδη ερωτήματα: Πώς και γιατί βγήκαν αυτοί οι διαγωνισμοί με αυτά τα δεδομένα; Αποδεικνύεται, με τις καλύτερες των προθέσεων, ότι δεν υπάρχει εκείνο το εξειδικευμένο προσωπικό στο υπουργείο για να αναζητήσει-αφουγκραστεί την υπάρχουσα κατάσταση και να πράξει το καλύτερο για τη χώρα. Αν όμως είναι έτσι, για άλλη μια φορά οι υπεύθυνοι θα μείνουν στο απυρόβλητο; Αν η δήλωση του πρωθυπουργού υποκρύπτει όλο το παραπάνω σκηνικό, δεν πρέπει κάποιος να λογοδοτήσει για τις ευθύνες του; Αν όμως είναι έτσι, μήπως τότε μπορεί εξηγηθεί και το γεγονός ότι πέρασαν δύο χρόνια μετά το διαγωνισμό και ακόμα δεν έχουν υπογραφεί οι σχετικές συμβάσεις με τις εταιρείες; Ένα είναι σίγουρο: ότι όταν δεν αξιοποιείς όλα τα υπάρχοντα δεδομένα, σίγουρα δεν θα έχεις μεγάλους παίκτες στο παιχνίδι αλλά μικρούς, οι οποίοι και πίεση δεν μπορούν να ασκήσουν αλλά δεν έχουν και την υποδομή για να εκτελέσουν μεγάλα έργα.

Αλλά ας δούμε το τι υπάρχει και το τι πιστεύουμε ότι υπάρχει:

1. Οι γνωστές περιοχές: Όπως ήδη αναφέρθηκε, η περιοχή των Ιωαννίνων με βάση τα γνωστά κοιτάσματα της Αλβανίας μπορούσε να βγει σε διαγωνισμό τουλάχιστον για τα 2 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου που προέβλεπε η Enterprise. Η περιοχή του Κατακόλου, με δημοσιευμένα δεδομένα από τα τεστ άντλησης του 1985, έχει απολήψιμα 12-15 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και περίπου 400 εκατομμύρια κυβικά μέτρα μεθανίου. Η περιοχή αυτή αποτελεί το βόρειο τμήμα της μεγάλης λεκάνης του Κυπαρισσιακού Κόλπου, που η εκτίμησή μας από τη γνώση της γεωλογίας της περιοχής αλλά και της γεωμετρίας - έκτασης της λεκάνης μπορεί να κρύβει τουλάχιστον 1 τρισεκατομμύριο κυβικά μέτρα αέριων υδρογονανθράκων. Μια άλλη περιοχή στην οποία βρέθηκαν κοιτάσματα και δεν αξιοποιηθήκαν είναι η περιοχή του Θερμαϊκού Κόλπου, με το γνωστό κοίτασμα της Επανομής. Για την περιοχή αυτή έγινε αίτημα, όπως προβλέπεται από το νόμο 4001 του 2011, από την Ενεργειακή Αιγαίου και την Ισραηλινή Ratio, μετά από μελέτη του εργαστηρίου ιζηματολογίας, και εδώ και δεκαπέντε μήνες το υπουργείο δεν προχώρησε, ως όφειλε, στην προκήρυξη του διαγωνισμού. Για τη λεκάνη αυτή με τα στοιχεία που έχουμε και εξαιτίας της γειτνίασης με τη λεκάνη του Πρίνου οι εκτιμήσεις είναι πως αναμένονται κοιτάσματα διπλάσια αυτών του Πρίνου, δηλαδή περισσότερα από 400 εκατομμύρια ισοδύναμων βαρελιών πετρελαίου.

2. Οι άγνωστες περιοχές: Μετά την εκπόνηση δέκα διδακτορικών διατριβών, οι άγνωστες περιοχές μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες ζώνες: σε ζώνη βόρεια της Ζακύνθου και ζώνη νότια της Ζακύνθου. Η ζώνη βόρεια της Ζακύνθου μπορεί επίσης να χωριστεί σε δύο υποζώνες, την υποζώνη δυτικά της Κέρκυρας - Παξών - Κεφαλλονιάς και την υποζώνη που περιλαμβάνει τα νησιά Κέρκυρα - Παξούς - Κεφαλλονιά - Ζάκυνθος και ανατολικά αυτών, περιλαμβάνοντας και τον Πατραϊκό ή αλλιώς σε γεωλογικούς όρους τις περιοχές δυτικά της Ιόνιας επώθησης και την υποζώνη ανατολικά της. Τα Διαπόντια Νησιά, η περιοχή μεταξύ Παξών - Πρέβεζας - Άρτας - Λευκάδας (ή λεκάνη Παξών), ο Πατραϊκός Κόλπος και ο Κυπαρισσιακός Κόλπος θεωρούνται περιοχές συγκρίσιμες με τη λεκάνη του Δυρραχίου στην Αλβανία και εκτιμάται ότι έχουν διπλή δυναμική, δηλαδή παραγωγή τόσο υγρών όσο και αέριων υδρογονανθράκων. Από την υποζώνη αυτή στο σύνολό της η εκτίμηση είναι ότι αναμένονται κοιτάσματα της τάξεως των 5 δισεκατομμυρίων ισοδύναμων βαρελιών πετρελαίου. Με βάση τα γεωλογικά μοντέλα εξέλιξης της δεύτερης υποζώνης, δηλαδή δυτικά της Ιόνιας επώθησης, Απούλια πλατφόρμα, η εκτίμηση με βάση τα αποτελέσματα –όχι ακόμα ολοκληρωμένα–, στην Ιταλία και στα στενά του Οτράντο, ανέρχεται επίσης σε 5 δισεκατομμύρια ισοδύναμα βαρέλια πετρελαίου. Η δεύτερη ζώνη είναι και η πιο άγνωστη, αλλά ίσως και η πιο πολλά υποσχόμενη. Η ζώνη αυτή περιλαμβάνει τη Μεσογειακή Ράχη και λεκάνες πίσω και μπροστά από αυτή. Η Μεσογειακή Ράχη έχει συνολικό μήκος 1.500 χιλιομέτρων, ξεκινά από το ύψος της Ζακύνθου και φτάνει μέχρι το Καστελόριζο, και μέσο πλάτος περίπου 250 χιλιομέτρων. Από τα ευρήματά μας νότια της Κρήτης και μέχρι τη Μεσογειακή Ράχη, όπου και έχουν χαρτογραφηθεί επτά λεκάνες μεταξύ Κρήτης και Γαύδου - Χρυσής, εκτιμάται ότι τα κοιτάσματα που βρίσκονται εκεί μπορούν να δώσουν επτά ισοδύναμους Πρίνους. Η Μεσογειακή Ράχη, από τις διαφυγές που εντοπίστηκαν πάνω σ’ αυτή αλλά και τους υδρίτες που μετρήθηκαν στην περιοχή του Καστελόριζου, φαίνεται ότι αποτελεί ένα παραγωγικό πεδίο με μεγάλη δυναμική που μπορεί να έδωσε από την ημέρα της δημιουργίας της, πριν από δεκαπέντε εκατομμύρια χρόνια, τουλάχιστον 5 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μεθανίου. Το θέμα είναι ότι επειδή απουσιάζουν λεπτομερείς μελέτες δεν είναι ακόμη γνωστό αν αυτά τα κοιτάσματα παραμένουν στο σύνολό τους εγκλωβισμένα σε πετρώματα ή μεγάλο μέρος έχει διαφύγει. Για τους παραπάνω λόγους αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον από τις πετρελαϊκές εταιρείες τα αποτελέσματα της PGS για να δούνε τις δομές και να μπορέσουν να εκτιμήσουν τη συμπεριφορά των πετρωμάτων στη Μεσογειακή Ράχη. Τέλος, είναι γνωστό πως όταν αναφερόμαστε για τις λεκάνες μπροστά από τη Μεσογειακή Ράχη μιλάμε για τη λεκάνη της Λεβαντίνης, με πιστοποιημένα 2 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 3 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μεθανίου, και τη διπλάσια σε έκταση λεκάνη του Ηροδότου, η οποία θα μπορούσε κατά το1/3 να εκμεταλλευτεί από την Ελλάδα.

Δεν είναι όμως μόνο αυτές οι πηγές υδρογονανθράκων, που ονομάζονται συμβατικοί· υπάρχουν και άλλες πηγές, οι μη συμβατικές, και αναφέρομαι στο σχιστολιθικό πετρέλαιο και αέριο που η αξιοποίησή τους στη Βόρειο Αμερική έδωσε πολλές λύσεις, αλλά και στο αβιοτικό μεθάνιο που χρήζει λεπτομερούς έρευνας. Οι περιοχές που θα μπορούσαν να συνδεθούν με σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο είναι περιοχές της Οροσειράς της Πίνδου, της Θράκης και του Ανατολικού Αιγαίου, ενώ του αβιοτικού μεθανίου ο Κορινθιακός Κόλπος και ο Θερμαϊκός Κόλπος. Το ύψος των κοιτασμάτων αυτών ακόμη δεν μπορεί να εκτιμηθεί, καθότι δεν έχουν γίνει έρευνες.

Από την παραπάνω ανάλυση νομίζω ότι φαίνεται πως τα εισοδήματα μόνο από τη φορολόγηση των εταιρειών που θα εκμεταλλευτούν και θα αξιοποιήσουν τα ελληνικά κοιτάσματα αναμένεται να είναι τουλάχιστον τριπλάσια από το χρέος μας ως χώρας και για το λόγο αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να τρέξουμε. Αν κάποιες από τις γείτονες χώρες βγει πριν από μας σε διαγωνισμούς, τότε αν δεν δείτε εταιρείες να ενδιαφέρονται για την Ελλάδα δεν θα οφείλεται στο γεγονός ότι δεν πιστεύουν στη χώρα μας, αλλά στο γεγονός ότι για άλλη μια φορά αργήσαμε.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ (Τεύχος 229)