Θεατρική παιδεία ή Δια του θεάτρου παίδευση;

Άρθρο της Ρούλας Γιαννουλάτου*, με αφορμή τις παραστάσεις του παιδικού θεατρικού εργαστηρίου του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Λευκάδας

Το θέατρο σε όλες του τις μορφές, από το ελεύθερο δραματικό παιγνίδι ως την παράσταση, μπορεί να αποτελέσει ισχυρό μέσο αγωγής, προάγοντας την καλλιέργεια του πνεύματος και την ανάπτυξη της ανθρώπινης ύπαρξης στην ολότητά της.

Ο λόγος αυτός καθιστά αναγκαία την ύπαρξη της θεατρικής αγωγής στην εκπαίδευση και σε φορείς που σχετίζονται με αυτήν, καθώς  μπορεί να αποτελέσει για παιδιά και νέους  μέσο αυτογνωσίας, δημιουργικής έκφρασης και ευαισθητοποίησης και να ξεφύγει από την παραγωγή καλλιτεχνικού προϊόντος.  Έτσι όταν προετοιμάζεται μία παιδική παράσταση, οφείλει να έχει σκοπούς εκπαιδευτικούς και να μην στοχεύει στην παραγωγή ευχαρίστησης των ενήλικων θεατών, ούτε να δικαιολογεί τις ώρες που αφιερώθηκαν στην προετοιμασία της , ούτε να δημιουργήσει έναν καλλιεργημένο καταναλωτή πολιτιστικών προϊόντων, ή  να έχει στόχο την απόκτηση κάποιου βραβείου. Το θέατρο και οι τεχνικές του, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί, ότι χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση για να προάγουν έννοιες βασικές για την εξέλιξη του ανθρώπου και την καλύτερη δυνατή συμβίωσή του μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον, όπως η συνεργασία, η ομαδικότητα, η ενσυναίσθηση, η συνύπαρξη και η σωστή επικοινωνία η οποία περιλαμβάνει την έκφραση των συναισθημάτων και όχι για να δημιουργήσει φιλοδοξίες και εγωκεντρικές αποκλίνουσες συμπεριφορές.

Στόχος μιας θεατρικής ομάδας αποτελούμενης από ανήλικους μαθητές, δεν είναι η παραγωγή μαζικού θεάματος, που κρίνεται ανάλογα με την ανταπόκριση του κοινού και που εξαρτάται από την γνώμη του, αλλά η ευαισθητοποίηση των μελών του σε κοινωνικά θέματα. Από αυτό το πλαίσιο δεν αποκλείεται η δημιουργία μιας παράστασης, ωστόσο αυτή δεν αποτελεί και αυτοσκοπό.

Η ανάγκη δημιουργικής έκφρασης, επικοινωνίας και ευαισθητοποίησης των παιδιών και των εφήβων,  υποχρεώνει άλλωστε, όλες σχεδόν τις χώρες να εντάξουν στα επίσημα εκπαιδευτικά προγράμματά τους την θεατρική παιδεία.

Τονίζεται επανειλημμένα τις τελευταίες δεκαετίες από κορυφαίους παιδαγωγούς ότι η σύγχρονη εκπαίδευση είναι αρκετά νοησιαρχική και δεν αφήνει ευκαιρίες στο παιδί για ελεύθερη έκφραση, δημιουργικές πρωτοβουλίες και προβολή του προσωπικού στοιχείου. Αυτό συμβαίνει γιατί παραμελεί και αφήνει ανεξέλεγκτες ορισμένες πλευρές του αναπτυσσόμενου ανθρώπου, όπως την φαντασία, την δημιουργικότητα, την αισθητική ευαισθησία, εξακολουθώντας να τον βλέπει σαν πλάσμα που διαθέτει μόνο νόηση, χωρίς συναίσθημα και πνευματικότητα.

Μια τέτοιου είδους αγωγή όμως δεν χρησιμοποιεί όλες τις πολύπλευρες δυνατότητες του παιδιού, εφόσον η ψυχική και συναισθηματική του καλλιέργεια και ωρίμανση αποτελούν απαραίτητες συνιστώσες της ολόπλευρης ανάπτυξής της προσωπικότητάς τους.

Ως αντιστάθμισμα λοιπόν στην μονόπλευρη νοησιαρχική παιδεία, που τα  σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα  προώθησαν,  παραμελώντας σημαντικά μέσα αγωγής όπως  το παιχνίδι και το θέατρο, αλλά και ως βάση για μια γενικότερη ολοκληρωμένη καλλιέργεια, προβάλλει το αίτημα του θεάτρου στην εκπαίδευση, τόσο με την είσοδο του μαθήματος της θεατρικής αγωγής , όσο και με την πρωτοβουλία ολοένα και περισσότερων δήμων, για δημιουργία δημοτικών παιδικών & νεανικών θεατρικών εργαστηρίων.

Αξίζει μόνο να αναφερθεί ότι σε χώρες όπως η  Αγγλία - σε αντίθεση με την Ελλάδα στους κόλπους της οποίας γεννήθηκε το θέατρο-  το μάθημα του θεάτρου διδάσκεται διαθεματικά στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση με τα μαθήματα της ιστορίας, των μαθηματικών, της λογοτεχνίας, της γεωγραφίας κλπ, προσφέροντας στους μαθητές την ευκαιρία για την αβίαστη κινητοποίηση της διεργασίας της μάθησης , μέσω ενός συνδυασμού της νοησιαρχικής , της βιωματικής και της  ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας, που το θέατρο στην εκπαίδευση μπορεί να προσφέρει.

Το θέατρο στην εκπαίδευση προσφέρει επιπλέον στα παιδιά έναν νέο τρόπο όρασης, δίνοντας νέες διαστάσεις στην νοητική δραστηριότητα τους,  μαθαίνοντάς τους να συλλαμβάνουν τον κόσμο που τους περιβάλλει, όχι μόνο σαν σύνολο εννοιών που προσδιορίζονται λεκτικά, αλλά πολυδιάστατα, μέσα από το σχήμα και την μορφή, μέσα από την συνειδητοποίηση του χώρου και μέσα από την κίνηση.

Καθήκον λοιπόν του ενήλικου κόσμου, είναι να δώσει στους νέους και στα παιδιά ευκαιρίες που θα τους επιτρέψουν να αναπτύξουν ισόρροπα τη σωματική, τη γνωστική, την ηθική και την αισθητική όψη τους , αλλά και να θέσει στον εαυτό του τα εξής ερωτήματα:

- Θεατρική παιδεία ή Δια του θεάτρου παίδευση;
- Θέατρο ως τόπο θεάματος  ή ως τόπο προβληματισμού;
- Να μάθουν οι μαθητές να παίζουν θέατρο ή να μάθουν να εκφράζονται δημιουργικά;
- Να γίνει το παιδί ηθοποιός – θεατρόφιλος ή να αναδείξει και να καλλιεργήσει την προσωπικότητά του;
- Να μάθει ο μαθητής υποκριτική και θεατρικές τεχνικές ή να βελτιώσει τους επικοινωνιακούς του τρόπους;

* Ρούλα Γιαννουλάτου, υπεύθυνη παιδικού θεατρικού εργαστηρίου Πνευματικού Κέντρου Δήμου Λευκάδας, απόφοιτη Ανωτέρας Σχολής Δραματικής Τέχνης «ΑΡΧΗ» & τελειόφοιτη του τμήματος θεατρολογίας της σχολής ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών.

Πηγές:

Άλκηστις, 1998: Το βιβλίο της δραματοποίησης, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κακούρη – Αντωνοπούλου, Ράνυ, 1999: Αισθητική Αγωγή, Αθήνα: Εκδόσεις “ΕΛΛΗΝ”.
Κουρετζής, Λάκης, 2008: «Θεατρικό παιχνίδι και παράσταση», εκπαίδευση & θέατρο 9, 72-77.
Page, Christiane, 2008: « Το θεατρικό παιχνίδι μια συνάντηση του θεάτρου και της εκπαίδευσης», εκπαίδευση & θέατρο 9, 67-71.
Φανουράκη, Κλειώ (2010, Πανεπιστήμιο Πατρών): Η διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων μέσω της θεατρικής αγωγής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

2014-06-17