Λευκάδιος Χερν, 110 χρόνια μετά το θάνατό του

TΟΥ ΤΑΣΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

Στις 26 Σεπτεμβρίου 1904, ο Λευκάδιος Χερν άφησε την τελευταία του πνοή, στην Ιαπωνία. Η οδύσσειά του ξεκίνησε από τη Λευκάδα και η διαδρομή του στους μύθους και τους θρύλους παραμένει ελκυστική κι αξιομνημόνευτη.

Ήταν 2 ετών όταν ο πατέρας του, Κάρολος Χερν, πήγε την οικογένειά του στο Δουβλίνο. Η Ρόζα, ευγενούς καταγωγής και κόρη του Αντωνίου Κασιμάτη, δεν άντεξε το αυστηρό περιβάλλον, την ξενιτιά, και μετά τον χωρισμό της γύρισε στα Κύθηρα, όταν ο Λευκάδιος ήταν μόλις 4 ετών. Ο πατέρας του, στρατιωτικός χειρουργός στο Βρετανικό Σώμα, ανέθεσε την επιμέλεια του γιου του στη συγγενής του, Σάρα Μπρέναν. Εκεί βίωσε την απώλεια της μητρικής αγκαλιάς, ενώ σε ένα παιχνίδι με τους συμμαθητές του, 16 ετών, έχασε το αριστερό του μάτι.

Σε ηλικία 19 ετών μεταναστεύει στην Αμερική. Ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, μέχρι να εξασφαλίσει μια θέση στην εφημερίδα του Σινσινάτι, Daily Enquirer. Εκεί παντρεύεται, όμως ο γάμος με έγχρωμη γυναίκα είναι απαγορευμένος και προκαλεί την απόλυσή του και την επιστροφή στην απόγνωση. Μετά το διαζύγιο, βρίσκεται στη Νέα Ορλεάνη, όπου ανακαλύπτει έναν κόσμο εξωτικό, πολύχρωμο. Ακολουθεί διετές πέρασμα από τη Μαρτινίκα και κατόπιν μεταφέρεται στη Νέα Υόρκη για να πάρει τον δρόμο που οδηγεί στην Ιαπωνία. Εκεί ο Χερν θα συναντήσει έναν καινούργιο κόσμο. Παντρεύεται τη Σετζουσόκο Κοϊζούμι και παίρνει το όνομα Γιάκουμο Κοϊζούμι. Μαζί της έκανε τέσσερα παιδιά.

Σήμερα, οι κατοικίες του στην Ιαπωνία, τη Νέα Ορλεάνη, το Δουβλίνο αποτελούν ιστορικά σημεία μνήμης. Στη Λευκάδα, το σπίτι που γεννήθηκε έχει έντονο το στίγμα της παρουσίας του αλλά δεν αποτελεί πόλο έλξης, όπως ενδεχομένως θα έπρεπε για τον Λευκάδιο, που ταξίδεψε με το όνομά της σε κόσμους μαγικούς, εξωτικούς.

Στην καρδιά της Απω Ανατολής, ρίζωσε και εργάστηκε ως δάσκαλος Αγγλικών και συγγραφέας, μέχρι το θάνατό του, σε ηλικία 54 χρονών. Εκεί αφηγήθηκε με χαρτί και μελάνι παραδοσιακές ιστορίες, σκοτεινούς μύθους, αλλόκοτες δοξασίες, παγερές νύχτες με φαντάσματα, νεαρούς σαμουράι και ματωμένα ξίφη.

Αφησε λογοτεχνική προίκα 4.000 σελίδων και έναν πολυπολιτισμικό μύθο, αναζητώντας τη φωνή που «μου έλεγε πάντα Ιστορίες που με έκαναν να αναρριγώ από το κεφάλι ώς τα πόδια από την Ευχαρίστηση». Όπως περιγράφει στο «Όνειρο Καλοκαιρινής Ημέρας», «στο τέλος ήρθε η μέρα του αποχωρισμού. Και κλαίγοντας μου έλεγε για ένα φυλακτό που μου είχε δώσει, ότι δεν θα έπρεπε ποτέ μα ποτέ να το χάσω, γιατί θα με κράταγε πάντα Νέο και θα μου έδινε τη δύναμη να επιστρέψω. Αλλά ποτέ δεν γύρισα. Και τα χρόνια πέρασαν. Και μία μέρα ήξερα ότι είχα χάσει το φυλακτό και ότι ήμουν πια απελπιστικά γέρος». Κι εκείνη είχε πεθάνει, στις 12 Δεκεμβρίου 1882, στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας.

Αυτή η επίκληση στη χαμένη παιδικότητα αποτέλεσε τη γέφυρα συνάντησης Δύσης και Ανατολής, μέσα στο συγγραφικό έργο του Λευκάδιου. Με έναν μαγικό τρόπο, σφυρηλατημένο στη διαδρομή της ζωής του, ο άνδρας από τη Λευκάδα έδωσε στους Ιάπωνες τους μύθους τους. Ανέδειξε την ψυχή τους με την αγάπη, τη φροντίδα ενός παραμυθά και τον θαυμασμό ενός ξένου.

Η Τέτη Σώλου έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με το έργο του Λευκάδιου, ενώ μετέφρασε τρία έργα του, τα «Ιαπωνικό Μωσαϊκό», «Κοττό» και «Καϊντάν», τα οποία εκδόθηκαν φέτος από το Ταμείο Παγκόσμιας Κυθηραϊκής Κληρονομιάς, για πρώτη φορά στα ελληνικά και στην ολοκληρωμένη μορφή τους. Αναφερόμενη στο πνεύμα που διατρέχει τα κείμενα του Χερν καταγράφει: «Μεταφράζοντας τον Λευκάδιο Χερν και μελετώντας τη ζωή και το έργο του γνωρίζω
το ελεύθερο μυαλό, το διεισδυτικό πνεύμα, το αδάμαστο όραμα, την ακαταπόνητη εργατικότητα και τη λυτρωτική δημιουργικότητά του. Κανένα εμπόδιο δεν στάθηκε ούτε ανυπέρβλητο ούτε και δυνατότερο από το όραμά του. Αντιμετώπισε μεγάλα εμπόδια, ικανά να καταβάλλουν και να περιθωριοποιήσουν τον άνθρωπο: δυσμορφία που τον σημάδεψε στην εφηβία, μοναξιά, προδοσία, πείνα και εξαθλίωση που ήρθαν και στοιβάχτηκαν πάνω στα τραύματα της παιδικής του ηλικίας.

Ποια τεράστια ψυχική δύναμη είχε μέσα του αυτός ο άνθρωπος; Από πού την αντλούσε, πώς την τροφοδοτούσε; Για τους Ιαπωνες μαθητές του υπήρξε μεγάλος δάσκαλος και όχι μόνο της αγγλικής γλώσσας. Τους προέτρεπε να προσδιορίσουν την ταυτότητά τους μέσα από τη γνώση της παράδοσής τους. Και αυτό είναι ένα ελληνικό στοιχείο που διέθετε ο Χερν, γιατί δεν ξέρω ποιος άλλος λαός πάνω σ` αυτή τη γη μπορεί να πηγαίνει μπροστά κοιτώντας πίσω, όπως οι Έλληνες.

Ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να αντλήσει πρότυπα, μαθήματα και λύσεις από τη ζωή και το έργο αυτού του οικουμενικού συγγραφέα, που «το ελεύθερο πνεύμα του γνώριζε ρίζες αλλά όχι σύνορα». Μέσα από τον Λευκάδιο Χερν γνωρίζω την ιαπωνική ψυχή, μια ψυχή που θα μείνει για πάντα άγνωστη σ` εμάς, τον πολιτισμό και την καλλιέργεια ανθρώπων που ήδη από την εποχή του Χερν είχαν γινει σκόνη, για να σχηματίσουν άλλους γαλαξίες που δεν έχουν φτιαχτεί ακόμα. Πανανθρώπινες αξίες, ήθος και σεβασμό που ανακαλύπτει και αναδεικνύει το ηθικό εύρος του Χερν διαλύοντας προκαταλήψεις, ενοχές, φόβους και στεγανά. Ψηλαφώ την προσέγγιση και την φιλοσοφία ενός αγνωστικιστή, όπως ο ίδιος έχει αποκαλέσει τον εαυτό του, για τον οποίο η ζωή είναι μία και χωράει το ίδιο μέσα σε μια δροσοσταλίδα ή σε ολόκληρο το σύμπαν, και ο θάνατος δεν είναι απώλεια. Ενός αγνωστικιστή που χαρακτηρίζεται από σέβας, σημάδι «της σίγουρης, τρανής ψυχής», όπως θα έλεγε ο Καζαντζάκης».

Στα ελληνικά κυκλοφορούν βιβλία του Χερν, όπως το «Εντός του κύκλου των ψυχών», «Κείμενα από την Ιαπωνία» (αμφότερα από τις εκδόσεις Ινδικτος), «Η χώρα των χρυσανθέμων» (Κέδρος), «Ιαπωνικοί θρύλοι» (Σιδέρης), «Το αγόρι που ζωγράφιζε γάτες και άλλες ιστορίες» (Εστία), «Ονειροφάγος» (Άγρα) καθώς και δύο μονογραφίες του: «Ο άλλος Λευκάδιος Χερν» της Κλαίρης Β. Παπαπαύλου (Παπαζήσης) και το «Λευκάδιος Χερν. Η λαογραφία της στοργής» (Fagotto), Από τo Ταμείο Παγκόσμιας Κυθηραϊκής Κληρονομιάς κυκλοφόρησαν πρόσφατα τρία βιβλία του: Κοττό, Ιαπωνικό μωσαϊκό και το Καιντάν.