Η κρισιμότερη ευρωπαϊκή Σύνοδος Κορυφής των τελευταίων ετών πραγματοποιείται την Πέμπτη και την Παρασκευή στις Βρυξέλλες, όπου οι Ευρωπαίοι ηγέτες καλούνται να συμφωνήσουν στα απαραίτητα μέτρα (η «μεγάλη λύση») για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους που απειλεί το μέλλον της ζώνης του ευρώ.

Οι κυβερνήσεις είναι έτοιμες να πάνε ένα βήμα μπροστά σε σύγκριση με τη Σύνοδο της 26ης/27ης Οκτωβρίου, προωθώντας το -γαλλογερμανικής έμπνευσης- σχέδιο για τη δημοσιονομική ένωση με τις αυτόματες κυρώσεις και ξεδιπλώνοντας όλα τα «όπλα» που έχουν στη διάθεση τους (διπλό «μπαζούκα» με την παράλληλη λειτουργία EFSF-ESM και τη στήριξη του ΔΝΤ, μεγαλύτερη ενεργοποίηση της ΕΚΤ), ωστόσο απομένουν πολλές κρίσιμες λεπτομέρειες να διευκρινιστούν, κάτι που αναμένεται να γίνει μέσα στους επόμενους μήνες.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα της Συνόδου, το βράδυ της Πέμπτης θα γίνει το άτυπο δείπνο των Ευρωπαίων ηγετών (20:30 - 23:30 ώρα Ελλάδος), ενώ είναι πιθανό να ακολουθήσει συνέντευξη Τύπου από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπάι και τον επικεφαλής της Κομισιόν Ζοζέ Μπαρόζο.

Νωρίς το μεσημέρι της Παρασκευής (12:00 - 14:30) θα γίνει η κύρια συνεδρίαση του Συμβουλίου και θα ακολουθήσει το δείπνο εργασίας (14:30 - 16:00). Αμέσως μετά θα γίνει η συνέντευξη των κ.κ. Ρομπάι-Μπαρόζο και στη συνέχεια είναι πιθανό να γίνουν συνεντεύξεις Τύπου από τις εθνικές αντιπροσωπείες.

Στην πρόσκλησή του προς τους Ευρωπαίους ηγέτες, ο Χέρμαν βαν Ρομπάι αναφέρει ότι στο άτυπο δείπνο της Πέμπτης θα συζητηθούν οι τελευταίες εξελίξεις στις αγορές, καθώς και η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση.

Είναι επιτακτική ανάγκη, τονίζει, εκτός από τα «σημαντικά μέτρα που έχουν ληφθεί» μέχρι σήμερα, «να συμφωνήσουμε σε μία ευρύτερη προσέγγιση», που θα ενισχύει τα βραχυπρόθεσμα εργαλεία διαχείρισης της κρίσης, όπως επίσης και στην «αποφασιστικότητα να αποδεχθούμε μεσοπρόθεσμα περαιτέρω μέτρα για την ενίσχυση της οικονομικής μας ένωσης».

Η συζήτηση αυτή, στην οποία έχει προσκληθεί ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, θα είναι στη βάση έκθεσης που έχει ετοιμάσει ο κ. Ρομπάι μαζί με τον κ. Μπαρόζ και τον πρόεδρο του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.

Παρέμβαση στους εθνικούς προϋπολογισμούς

Στην έκθεση αυτή φέρεται να προτείνει να χάνουν οι χώρες που δέχονται διεθνή οικονομική βοήθεια προσωρινά το δικαίωμα ψήφου στην ΕΕ, σε περίπτωση που δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους. Ωστόσο, η πρόταση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και μοιάζει να έχει ήδη εγκαταλειφθεί.

Υπό συζήτηση, όμως, παραμένει η εκχώρηση αυξημένης δυνατότητας παρέμβασης από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Όπως αναφέρει το έγγραφο, πρόκειται για «έναν πιο παρεισφρητικό έλεγχο των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών από την ΕΕ», ώστε να επιτευχθεί «υψηλότερος βαθμός σύγκλισης στην Ευρωζώνη».

Ένα από τα βήματα που προτείνει ο πρόεδρος της ΕΕ στο εμπιστευτικό έγγραφο είναι να έχουν το δικαίωμα Κομισιόν και Eurogroup να εξετάζουν εκ των προτέρων τα μεγάλα σχέδια οικονομικής μεταρρύθμισης και να επιβάλλουν κυρώσεις, εάν οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αγνοούνται.

Μάλιστα, οι χώρες που παραβιάζουν τους κανονισμούς της Ευρωζώνης δεν αποκλείεται να αναγκάζονται στο μέλλον να υποβάλλουν προσχέδια προϋπολογισμού «για έγκριση» σε Eurogroup και Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Εάν υιοθετηθούν, οι προτάσεις του Βαν Ρομπάι θα οδηγήσουν σε εκχώρηση κυριαρχίας των κρατών-μελών που θα αφορά τον καθορισμό των οικονομικών τους και τη δημοσιονομική τους πολιτική.

Σύμφωνα με την έκθεση του Χ.Ρομπάι, τα μέτρα αυτά θα απαιτήσουν τροποποιήσεις του πρωτοκόλλου 12 της Συνθήκης της ΕΕ, κάτι που μπορεί να γίνει γρήγορα μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, χωρίς επικύρωση από τα περισσότερα εθνικά κοινοβούλια των κρατών-μελών.

Ίσως χρειαστούν και αλλαγές σε δευτερογενή νομοθεσία της Ένωσης, όπως το Σύμφωνο Σταθερότητας καθώς και στο άρθρο 48 της Συνθήκης της ΕΕ.

Την Παρασκευή, μετά την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης με την Κροατία, θα συζητηθούν ευρύτερα τα μέτρα που θα βγάλουν την Ευρώπη από την κρίση. Όπως τονίζει ο κ. Ρομπάι, τους προηγούμενους μήνες ελήφθησαν σημαντικές αποφάσεις, οι οποίες τώρα πρέπει να εφαρμοστούν, κάτι οποίο θα πρέπει να είναι σαφές και στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής.

Το διπλό «μπαζούκα», το ΔΝΤ και η ΕΚΤ

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι εκ των πραγμάτων να προχωρήσουν σε συγκεκριμένες αποφάσεις για το «τείχος προστασίας» που θα οικοδομήσουν κατά της κρίσης, καθώς οι δυσκολίες (και το αμφίβολο αποτέλεσμα) στη μόχλευση του EFSF και οι έντονες γερμανικές αντιδράσεις να αναλάβει η ΕΚΤ ρόλο «πιστωτή έσχατης ανάγκης», εντείνουν τις αμφιβολίες και την έντονη μεταβλητότητα στις αγορές, όχι μόνο για τη βούληση αλλά και για την ικανότητα της Ευρωζώνης να προωθήσει τα αναγκαία μέτρα.

Οι «καθαρές λύσεις» για την κρίση χρέους είναι, προς το παρόν τουλάχιστον, εκτός ατζέντας: Η έκδοση κοινών ευρωομολόγων παραπέμφθηκε στις ελληνικές καλένδες, όπως φάνηκε και στη συνάντηση της Άνγκελα Μέρκελ με τον Νικολά Σαρκοζί την περασμένη Δευτέρα, ενώ ταυτόχρονα αποκλείεται η «απεριόριστη» αγορά ομολόγων από την ΕΚΤ.

Το σχέδιο που φαίνεται ότι προωθείται προβλέπει την χορήγηση από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες δανείων στο ΔΝΤ, ώστε αυτό με τη σειρά του θα τα δίνει στις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα δανεισμού στις αγορές.

Η προώθηση αυτού του σχεδίου κρίνεται απαραίτητη μετά την αποτυχία των Ευρωπαίων να αυξήσουν τη «δύναμη πυρός» του προσωρινού μηχανισμού ευρωστήριξης EFSF μέσω της μόχλευσης στο 1 τρισ. ευρώ.

Το ποσό που θα μπορούσε να διατεθεί μέσω του ΔΝΤ (αφού η ΕΚΤ απαγορεύεται να δανείζει απευθείας τα κράτη) ίσως ανέλθει μέχρι τα 200 δισ. ευρώ.

Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών άναψαν την προηγούμενη εβδομάδα το πράσινο φως για την επεξεργασία αυτού του σχεδίου, σύμφωνα με το οποίο οι εθνικές κεντρικές τράπεζες θα «ανακυκλώνουν» κεφάλαια μέσω του ΔΝΤ, πιθανότατα αναλαμβάνοντας ανάδοχοι των προληπτικών δανειοδοτικών προγραμμάτων για την Ιταλία και την Ισπανία, οι δύο χώρες που εκτιμάται ότι τώρα είναι οι πλέον ευάλωτες, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.

Καθώς η ΕΚΤ δεν είναι μέλος του ΔΝΤ, αλλά οι χώρες της Ευρωζώνης είναι, η αύξηση των διαθέσιμων κεφαλαίων του Ταμείου θα γίνει μέσω των εθνικών κεντρικών τραπεζών.

Επί τάπητος είναι και το σχέδιο για το διπλό «μπαζούκα», με την παράλληλη λειτουργία του EFSF και του μόνιμου μηχανισμού στήριξης ESM, ώστε να αυξηθεί η «δύναμη πυρός» των ευρωμηχανισμών, σε συνδυασμό με την αυξημένη βοήθεια από το ΔΝΤ.

Δηλαδή, εξετάζεται το ενδεχόμενο να συνεχίζει να λειτουργεί ο EFSF και ταυτόχρονα, μέσα στο 2012, να ενεργοποιηθεί ο ESM, ο οποίος προβλεπόταν να «διαδεχθεί» τον EFSF στα μέσα του 2013.

Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, η Ευρωζώνη να διαθέτει ένα «οπλοστάσιο» ύψους 940 δισ. ευρώ. Επί τάπητος είναι ακόμα η δυνατότητα χρηματοδότησης τoυ ESM από την ΕΚΤ, κάτι που είχε αποκλεισθεί για τον EFSF.

Ακόμα, εϊναι πολύ πιθανό να υιοθετηθεί μία πιο «ευέλικτη» διατύπωση για τη αυμμετοχή ιδιωτών σε μελλοντικές αναδιαρθρώσεις χρέους, χωρίς ωστόσο να εγκαταλειφθεί η θέσπιση «ρητρών συλλογικής δράσης» (collective action clauses).

Το άρθρο 12 του ESM προβλέπει ότι για τη χορήγηση οικονομικής βοήθειας απαιτείται η συμμετοχή ιδιωτών σε οποιαδήποτε αναδιάρθρωση χρέους. Είναι ασαφές ακόμα αν θα γίνουν αλλαγές στο συγκεκριμένο άρθρο.

Οι εκκρεμότητες

Αν και οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται για μία ακόμα φορά να διακηρύξουν την αποφασιστικότητά τους για την αντιμετώπιση της κρίσης και να τονίσουν ότι θα κάνουν ότι είναι δυνατό για την ενίσχυση της Ευρωζώνης (όπως έκαναν στις 21 Ιουλίου και στις 26 Οκτωβρίου), ωστόσο θα υπάρξουν πολλές εκκρεμότητες (εφόσον, εκτός απροόπτου, υπάρξει συμφωνία την Παρασκευή) που θα διευκρινιστούν μέσα στους επόμενους μήνες.

Κατ` αρχάς θα χρειστούν περισσότερες λεπτομέρειες για τις «αυτόματες κυρώσεις» που θα επιβάλλονται στις χώρες που παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες. Αυτό που έχει ξεκαθαρίσει είναι ότι η επιβολή αυτών των κυρώσεων θα μπορεί να μπλοκαριστεί μόνο από μία αυξημένη πλειοψηφία των χωρών των ευρώ (για παράδειγμα τις 15 από τις 17).

Κάποιες απ` αυτές τις κυρώσεις θα μπορούσαν να είναι τα χρηματικά πρόστιμα και η απώλεια των δικαιωμάτων ψήφου στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

Ένα άλλο «θολό» σημείο είναι οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Αν και δεν θα έχει τη δυνατότητα απόρριψης εθνικών προϋπολογισμών, ωστόσο είναι πιθανό να αποφασίζει πότε η εθνική νομοθεσία είναι συμβατή με το «συνταγματικό φρένο χρέους».

Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα είναι ακόμα ένα «γκρίζο» σημείο. Μολονότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες λένε σε κάθε ευκαιρία ότι η περίπτωση του ελληνικού «κουρέματος» είναι μοναδική και δεν πρόκεται να επαναληφθεί σε κάποια άλλη χώρα, κανείς δεν τους πιστεύει. Κρίσιμο απ` αυτή την άποψη θα είναι το θέμα των αλλαγών στο άρθρο 12 για τον ESM (αν θα γίνουν).

Τέλος, πρέπει να διευκρινισθεί το περιεχόμενο και το χρονοδιάγραμμα των αλλαγών στη Συνθήκη της ΕΕ, καθώς οι κυβερνήσεις ίσως αποφασίσουν ότι χρειάζεται μία ξεχωριστή Συνθήκη για την Ευρωζώνη.

Οι διαπραγματεύσεις για τις αλλαγές στη Συνθήκη εκτιμάται ότι θα έχουν ολοκληρωθεί μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2012.

Σύμφωνα με την έκθεση του Χέρμαν βαν Ρομπάι, τα μέτρα αυτά θα απαιτήσουν τροποποιήσεις του πρωτοκόλλου 12 της Συνθήκης της ΕΕ, κάτι που μπορεί να γίνει γρήγορα μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, χωρίς επικύρωση από τα περισσότερα εθνικά κοινοβούλια των κρατών-μελών.

Ίσως χρειαστούν και αλλαγές σε δευτερογενή νομοθεσία της Ένωσης, όπως στο Σύμφωνο Σταθερότητας και στο άρθρο 48 της Συνθήκης της ΕΕ.

2011-12-07

tanea.gr